Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Legendażołnierska
29
topotęganiewidzialna,tajemnicza,którejnicsięnieoprze.Nicniejestbardziej
zmienne,bardziejnieokreśloneisilniejsze,ajednakmimocałejswejkapryśności,jest
wiązywałzbytniejwagidlaentuzjazmutłumów,alewiedział,iżjestonmupotrzebny
oilezechcepanowaćiutrwalićswojezdobycze.„Tłumbiegłbyzamnątaksamo,
gdybywiezionomnienaszafot”–powiedział(oczywiścieniepublicznie)popierw-
szychwielkichowacjachnaswojącześćwParyżu1797roku.Bonapartebyłnietylko
doskonałymstrategiemipolitykiem,aleteżsocjo-psychologiempodskórniewyczu-
wającymniuanseżyciapolityczno-społecznego.Jeszczezanimzdobyłpełnięwładzy
rozpocząłprzemyślaną,zorganizowanąidługofalowąakcjępropagandową,szczegól-
nienapolusłowadrukowanego(niebyłdobrymmówcą),idokońcaswychdniprzy-
wiązywałwielkąwagędokształtowaniaopiniipublicznej,szczególnieżołnierzy,któ-
rzybylijegonajważniejszymnarzędziemwgrzepolitycznej.
Zyskałsławę,znaczeniepolityczneimajątekjakonikomuwcześniejnieznany
jedenzkilkusetgenerałówrepubliki,operującnapodrzędnymteatrzedziałańjakim
byłyWłochy.Zawszeczułsięprzedewszystkimwojskowymizdawałsobiesprawę,
iżjegowładzaopierasięnazwycięstwachjegoarmii,posłuszeństwieiprzywiązaniu
żołnierzyorazłupachprzysparzającychbogactwaFrancji.Todziękinimwspiąłsię
natronibeznichbyłbynikim.Zdawałsobiesprawę,żemilitarnaklęskaoznaczanie
tylkokoniecjegopanowania,aletakżejegoroduistworzonegoprzezeńimperium;
inaczejniżtomiałomiejscewpaństwachrządzonychprzezdziedzicznedynastiesta-
regoporządku.Wczerwcu1813rokuzwierzyłsięKlemensowiMetternichowi:„Wasi
suwerenowie,urodzeninatronie,mogąpozwolićsobienato,żezostanąpobicinawet
dwadzieściarazyizawszewracajądoswojejstolicy.Janiemogę,bojestemtylko
żołnierzem,któryzostałmonarchą.Mojadominacjabędziemiećswójkreszdniem,
takwielkąuwagępoświęcałarmii,awojnie–jeślijużwybuchła–oddawałsiębez
reszty.
Najintensywniejszabyławłaśniepropagandaskierowanadożołnierzy,umun-
durowanychprzedstawicielinajszerszychmasobywateli,poprzezktórychdocierała
docałegospołeczeństwa.Propagandanierozerwalnieiniemalżeniepostrzeżeniespla-
tałasięzrzeczywistościątworząclegendęustną,którazrodziłasięprzypolowych
ogniskachzopowiadańwiarusów,słówbiuletynów,rozdawanychżołnierzomwty-
praktycznemuipragmatycznemucelowi:zagrzaniuwojskadowalki.Zresztążołnierz
francuskibyłświadomocowalczy.Jużodczasówrewolucjistaranosięmuwyjaśniać
celeizadaniajakiesięprzednimstawia(nieważneczyprawdziwe).Napoleonnie
chciał,abyżołnierzebylibezdusznymiautomatami,wedługniegomieliprawo
6N.Massias,Napoléonjugéparluimeme,parsesamisetsesennemis,Paris1823,s.157.
7J.Tulard,Napoléonetl’arriere,„RevuedeDefenseNationale”,1969;cyt.za:R.Bielecki,Wielka
Armia,Warszawa1995,s.371.
8Por.T.Łepkowski,PropagandanapoleońskawKsięstwieWarszawskim,„PrzeglądHistoryczny”,53
(1962),s.59-60.
