Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
określeń„nard”i„społeczeństwo”,nawetwodniesieniudotejsamej
zbiorowości.Powiedzielibyśmynp.raczejoreakcjispołeczeństwa,nie
narodunapodwyżkicen,aleoreakcjinarodunazagrożenieobcąagresją.
Tarżnicapowinnasięstaćwyraźnapopełniejszymprzedstawieniu
przyjętegoiproponowanegotutajpojęcianarodu.
Odrżnieniespołeczeństwaobywatelskiegoodnarodumożeprzyczy-
nićsiędolepszegorozumieniacharakterunarodujakozbiorowości
swoistegotypu.Termincivilsocietyzostałwprowadzonyprzezszkockich
filozofwspołecznychiekonomistwwXVIIIw.naokreślenieprzeciw-
stawnejpaństwuniezależnejspołecznejorganizacjiobywatelidziałających
zwłasnejwoliidlarealizacjiwłasnychinteresw.UjęcieHegla,ktry
widziwspołeczeństwieobywatelskim(bürgerlicheGesellschaft)antytezę
rodzinyjednoczonązrodzinąwsynteziepaństwowej,nieprzyczyniasię,
oczywiście,dorozrżnieniaspołeczeństwaipaństwa.AleuMarksa
społeczeństwoobywatelskierozpatrywanezpunktuwidzeniaantyburboń-
skiejiantybonapartystycznejopozycjiw1851r.wyrażałotreściniezależne
odpaństwa,ukształtowaneprzeztospołeczeństwoijegowsplnyinteres
(Marks,1946,s.19,128).
Topojęcie,zrodzonezmyśliliberalnej,odradzasięwrżnych
okresachwalkiprzeciwuzurpacjipaństwa:takżeizwłaszczasocjalistycz-
nego.Jestwięczdecydowaniesprzeczneztendencjamiutożsamiania
społeczeństwazpaństwem.Społeczeństwoobywatelskietojednak—
podobniejakpaństwo—takżesiećinstytucjiocharakterzeinstrumental-
nym.Niezmieniategofaktuindywidualistycznycharakterjegoideologii
siegającejkorzeniamiFergusona,SmithaiHume’a.Pojęciecivilsociety
zostałoutrwaloneprzezAdamaFergusonawXVIIIw.Takoncepcja
rozwijanawmyślioświeceniowejnosicharakterracjonalistyczny,ale
odmiennezabarwienieprzybierapodobneujęciespołeczeństwauRousseau
iwteoriachRomantyzmu.InterpretacjastanowiskaHeglaniejestjednolita
urżnychjegobadaczy.
Pojęciespołeczeństwaobywatelskiegoskomplikowałosiętymbardziej
podkoniecXXw.,gdysamozagadnienietejformyspołecznegodziałania
iwspłżycianabrałoszczeglnej,nowejaktualnościwdobiewalki
przeciwkototalitaryzmompaństwowymfaszyzmuikomunizmu.Jean
CoheniAndrewArato(1992)wobszernejmonografiitegozagadnienia
stwierdzająwkonkluzji,żespołeczeństwoobywatelskiewspłczesnej
dobyokreślasięprzeznastępującewłaściwości:legalność,prywatność,
pluralizm,asocjacjonizm,stosowaniemediacjiiupublicznienie(s.XIV).
25