Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wyodrębnieniepaństwaniepowinostwarzaćszczeglnychtrudności,
nawetjeślisiępamiętaoszerokostosowanejprzezhistorykwkoncepcji
narodupaństwowego.Państwojestinstytucjąobejmującąszeregorganw
władzyiadministracjipublicznej,stanowiącąichsiećrozciągniętąna
obszarzemniejlubbardziejwyraźnieograniczonymprzestrzennieiprawnie
—wzależnościodokresuhistorycznego.Wstosunkachzewnętrznych
charakteryzujesięonosuwerennością,awewnątrz—zgodniezokreś-
leniemWebera—monopolemlegalnegoużyciasiły.Tymiatrybutami
dysponująwpraktycerżneinstytucjepaństwowewyposażonewod-
powiedniaparatprzemocy.
Nieulegawątpliwościinstrumentalnycharakterpaństwa,jakkolwiek
wpewnychsytuacjachspołecznychpaństwomożesięstaćwartością
autoteliczną,czylinieinstrumentalnąwartościąsamąwsobie.Dziejesię
takzwłaszczawwczas,gdywłasnepaństwonarodowejestprzedmiotem
postulatwiaspiracjinarodupozbawionegopaństwa.Innasytuacja
zachodziwpaństwachtradycyjnych,absolutystycznych,azwłaszcza
totalitarnych,gdziekultpaństwajestkreowanyprzezczynnikirządzące
inarzucanyspołeczeństwurżnymimetodami.Natomiastideologia
liberalnairacjonalistycznadesakralizujepaństwo.Starasięjesprowadzić,
jeśliniedorolinocnegostrża,todowymiarwpraktycznych,utylitarnych.
Wspołeczeństwachnowoczesnychaksjologiczne,nacechowanewartoś-
ciowoatrybutypaństwasączerpanezrepertuarusymbolinarodowych,nie
naodwrt,jakkolwiekprzykładStanwZjednoczonychmożenasuwać
pewnewątpliwości.
Nardwprzeciwieństwiedopaństwajestzbiorowościąspołeczną
ocharakterzekulturowejwsplnoty.Tookreśleniemożeposłużyćjako
jegonajkrtszaiwstępnadefinicja.
Niemawątpliwości,żejesttozbiorowośćspołeczna.Rozrżnienie
naroduispołeczeństwasprawiawzwiązkuztymwięcejtrudności.
Odnosisiętozwłaszczadosytuacji,wktrychużywasięokreśleń:
społeczeństwopolskie,francuskie,niemieckieitp.Empirycznerozrżnienie
zjawiskspołeczeństwainarodustajesięjednakoczywiste,gdyzastosujemy
ichpojęciadopaństwwielonarodowych,takichnp.jakpierwszalubdruga
RzeczpospolitaPolska.Wtymprzypadkuspołeczeństwoniepokrywasię
znarodemreprezentującymkulturędominującejpolityczniezbiorowości.
Niemaspołeczeństwpaństwowych,ktrebyłybynarodowocałkowicie
jednolite.Aletakżewwarunkachznacznejjednolitości,jakanp.występuje
wPolscepodrugiejwojnieświatowej,właściwejestodmienneużywanie
24