Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
27
T.B.Veblenafaktamikonstruującymiinstytucjędziałaniapodmiotów.Analiza
tychdziałańzmierzaprzedewszystkimdouchwyceniaichpoza-iponadindywi-
dualnychdeterminant,jakieautorupatrujewobszarzemniejlubbardziej„mecha-
nicznych”uwarunkowań.Ztegopunktuwidzeniainstytucjastałasięsubstytutem
socjologicznegofaktuspołecznego,umożliwiającujęcieczynnikówspołecznych
ikulturowychjakorównorzędnejinnympłaszczyznyrefleksjinatematgospo-
darowania(Nowak2009,s.192).Instytucjarozpatrywanajestprzezniego
zarównojakoprzyczyna,jakiskutek.Sposobymyśleniadeterminowaneprzez
powszechneakceptowanedziałanialubwynikiemprzyswojeniazwyczajów
właściwychdanejkulturzeipozycjispołecznej.T.B.Veblenprzyjmuje,żeich
akceptacjaredukujeludzkąaktywnośćdoimpulsów(poszukiwaniaprzyjemności
iunikaniacierpień)określającychcelepodejmowanychdziałańwynikających
zludzkiejnatury.Jejtrzypodstawoweatrybutyto:instynkty,nawykiirozum.
Instynktysiłaminapędowymicelowejdziałalnościczłowieka,zaśnawyki
irozumodpowiedzialnezadobórśrodkówdoichosiągania,swoistemecha-
nizmyadaptacyjneoddziałującenasiebie.Skutkiemtegooddziaływanianowe
sposobyzachowania,którewwynikuprocesówprzyzwyczajaniasiępowiększają
zestawnawyków.Stająsięonekulturowymicelamiczymotywamidziałania,
którezostająnadbudowanenadinstynktownymicelami(Chmielewski2011,
s.97).Instytucjeumożliwiajądziałanieiodciążająrozumodciągłejaktywności.
Dynamikazjawiskspołeczno-ekonomicznychjestbodźcemdozmianysposobów
myślenia.Nakażdąspołecznośćmożnaspojrzećjakonamechanizmgospodarczy
czyekonomicznyskładającysięztego,conazywanejestinstytucjamiekono-
micznymi.Teinstytucjetoutartezwyczajowosposobyregulowaniaprocesów
życiowychspołeczeństwawodniesieniudośrodowiskamaterialnego,wktórym
tospołeczeństwożyje(Klimczak2007,s.28;Ostrom2010,s.168)(rys.1.3).
Istniejebardzowieledefinicjiinstytucji.G.vonSchmollerokreślainstytucje
jakosystempowiązanychzesobąformalnychinieformalnychreguł(norm)
zistniejącymmechanizmemichstosowania(RichteriFurubotn2003,s.7).
Podstawowymceleminstytucjijestnakierowaniedziałańjednosteknarealizację
określonychcelówspołecznych.Stopieńdopasowaniainstytucjidorealnych
procesówmabezpośredniwpływnazmniejszenieniepewnościwrelacjach
międzyludzkich,wtymwtransakcjachwymiennych.ZkoleiD.C.Northdefiniuje
instytucjejakoswoistegorodzajusystemymotywacyjneiułatwiająceorientację
wotoczeniu(decipheringofenvironment)(North1990b,s.20).
Przyczynpowstawaniairozwojuinstytucjiupatrujesięwliteraturzewdwóch
źródłach.Zdaniemjednychautorówinstytucjeefektemcelowychizamierzo-
nychpracprojektowych,koncepcyjnych,wypracowanychwtokuokreślonego
procesu.Dokonujesiętoprzyzałożeniuracjonalnościpostępowania,którąma
zagwarantowaćoptymalnedostosowaniedorzeczywistości.F.vonHayekokreśla