Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Przedmowa
III.
Jestoczywiste,żepodrugiejwojnieświatowej,poprzełomieustrojowym
dokonanymwlatach40.ubiegłegostulecia,kodekspostępowaniacywilnego
z1930r.niemógłsięUutrzymać”.RaziłnowewładzenietylkoUzłympochodze-
niem”,aleprzedewszystkimjakpodnoszononiebyłwstanierealizować
UpodstawowychzałożeńKonstytucjiPRLwdziedzinieprocesucywilnego”.Nie
mógłbyćrównieżUskutecznymorężemwumacnianiupraworządnościludo-
wej,ochronywłasnościspołecznejiprawobywateli”.Podkreślano,żejakkol-
wieknowelizacjeprzybliżyłyprzedwojennykodeksdoUnowychpotrzeb”,to
jednakspołeczeństwowciążoczekiwałonaunormowanieprocesutypusocjali-
stycznego.Trzebaprzytympamiętać,żeinneważneaktyprawneustanowione
wokresiemiędzywojennym,wtymkodekshandlowy,pozostaływporządku
prawnymtylkodlatego,żewUnowejrzeczywistości”miałyzupełniemargine-
soweznaczeniealboniemiałygowogóle.
Nagrunciekrytykistaregokodeksuwyrosłotakżenowespojrzenienafunk-
cjeiceleprocesucywilnego.Naukazaczęłaupowszechniaćistalepowtarzać
marksistowskątezę,żepostępowaniecywilnepełnirolęsłużebnąwobecprawa
materialnegoisłużywyłącznierealizacjijegonorm.Tymsamymwykazywano
iotochodziłowtejtezieżerównieżprawoprocesowejestściślezwiązane
zestosunkamiprodukcyjnymiispołecznymi.
Zapowiedziąnowegokodeksupostępowaniacywilnegowtedyjeszcze
nieplanowanegobyłareformadokonanawlipcu1950r.,anastępniewkwiet-
niu1953r.
3
Jakkolwiekzpunktuwidzenialegislacyjnegochodziłotylkoonowe-
lizacjękodeksuz1930r.,todoszłodogruntownejprzebudowysystemuprawa
procesowego,gdyżdogłębnymzmianomocharakterzeustrojowym(nowa
strukturasądów,dwuinstancyjność,likwidacjawydziałówhandlowych,wpro-
wadzenieławników,udziałprokuratorawpostępowaniucywilnym)towa-
rzyszyłotakżeprzewartościowanienaczelnychzasadprocesu.Pożegnanie
zpryncypiamiprocesuniebyłooczywiściemożliwe,zatemusiłowanostarym
zasadomnadaćnową,Usocjalistyczną”treść.
Wsposóbdrastycznynadwątlonozasadędyspozycyjności;zasadębez-
względną,stanowiącąrefleksiatrybutautonomiiprawprywatnych,oznacza-
jącą,żesędziamożebraćpodrozwagętylkotenwycinekrzeczywistości,który
zostaniemuprzezpowodapodany.Wujęciuówczesnejnauki,czerpiącejbez-
krytyczniezdoświadczeńradzieckich,zasadadyspozycyjnościłączonaściśle
zzasadąoficjalnościpolegałanamożliwościrealizacjiprawprzysługujących
stronietylkowsposóbzgodnyzinteresamisocjalizmu;wraziekonfliktupań-
stwo,czylisąd,miałoprawo,anawetobowiązek,interweniować.Prawostrony
dowszczęciaprocesuzostałoograniczoneuprawnieniemprokuratoradowyto-
czeniapowództwawkażdejsprawie,azwiązanieżądaniempowodawyłączono
wtychsytuacjach,wktórychwgręwchodziłaochronamieniaspołecznego.Jed-
nocześniepoddanoszerszejkontrolisąduprocesoweaktydyspozycyjnestron,
3
Ustawazdnia20lipca1950r.ozmianieprzepisówpostępowaniawsprawachcywilnych(Dz.U.
Nr38,poz.349)orazdekretzdnia23kwietnia1953r.ozmianieniektórychprzepisówpostępowania
wsprawachcywilnych(Dz.U.Nr23,poz.90).
24