Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
PRZEDMOWA
I.
Prawoprocesowecywilnejestczęściąprawapublicznego,awięcprawa
uwzględniającegointeresogółu,regulującegostosunkispołecznezpunktu
widzeniainteresuwspólnego.Jegoakcesdoprawapublicznegojestjednak
swoisty,służyonobowiemtakże–anierzadkotencelmacharakterpierwszo-
rzędny–ochronieirealizacjinormprawaprywatnego.Obecnośćwprawiepro-
cesowymcywilnympierwiastkówprywatnoprawnych,aniekiedyklasycznych
instytucjiprawaprywatnego(uznanie,ugoda,potrącenieitd.),jestzatemcał-
kiemnaturalna.Różnybywatakżerozkładelementówinkwizycyjno-śledczych
ielementówkontradyktoryjnych,czylistopieńtzw.publicyzacjiprocesu,jednak
procesjakocałośćorazwszystkiejegoinstytucjeiurządzeniazawsze,mimonie-
kiedyteleologicznejniejednorodności,mającharakteriurispublici.Odgrywato
istotnąrolęprzyopisie,objaśnianiuistosowaniutychinstytucji,atakżeprzy
wykładniirozstrzyganiupowstającychwpraktyceproblemówjurydycznych
(prawnoprocesowych).Niebagatelneznaczeniemajątakżeaspektyhistoryczne,
awięcsięganiewstecz,doźródełposzczególnychinstytucji,rozpoznawanie
celówiprzyczynpowodującychichpowstanie,ustalanieroli,jakąodgrywały,
orazśledzeniefazrozwoju,któremupodlegały.
Źródełprawaprocesowegocywilnegowjegonowożytnym,współczes-
nymkształcienależyposzukiwaćuzaraniawiekuXIX.Wśladzakodeksami
cywilnymi–KodeksemNapoleonaz1804r.,kodeksemcywilnymaustriackim
z1811r.orazkodeksemcywilnymniemieckimz1896r.–zaczęłypowstawać
kodeksypostępowaniacywilnegowypełnionenormamigwarantującymisku-
tecznąrealizacjęprawprywatnych.Wwynikuuwarunkowańhistorycznychna
ziemiachpolskichobowiązywałokilkaporządkówprocesowych,narzuconych
przezzaborców,osadzonychnawspólnychfundamentach,aleróżniącychsięco
dozasadiposzczególnychrozwiązańnormatywnych.Odmiennościwynikały
zwieluprzyczynozróżnicworganizacjisądownictwa,ztradycji,zdecyzjiimpe-
ratoraorazzdorobkudoktrynalnego.
Ocharakterzeporządkuprocesowegozasadniczozawszedecydowałydwa
kryteriaobalansmiędzyelementamikontradyktoryjnościiinkwizycyjnościoraz
osnowa(typ)środkówzaskarżenia.Spoglądającwstecz,naostatniestulecie,
możnastwierdzić,żewpaństwachdemokratycznychkształtującychspołeczeń-
stwoobywatelskieorazedukującejewpoczuciuodpowiedzialnościzawłasne
działaniaprocessądowyodznaczałsięprzewagąelementówkontradyktoryjności
(sporności),natomiastelementyzasadyśledczejdominowaływpaństwachtotali-
tarnychlubautorytarnychalbotych,wktórychzinnychpowodówzaznaczałasię
omnipotencjapaństwa.Liniępodziałumiędzysystemamiśrodkówzaskarżenia
21