Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
28
I
Część1.Teoretycznepodstawyzagadnieniastresuzwiązanegozpracą...
nościzwiązanejzpracą(Karasek,1979;VanderDoefiMaes,1999).Wysokipoziomtej
cechyoznacza,żepracownikposiadaswobodęwwyborzedziałańprowadzącychdo
celu,jakimjestrealizacjawymagańnastanowiskupracy.
Wymaganiapsychologiczne(psychologicaldemands)toilośćirodzajobciążenia
pracą.Chodzijednaknieoobciążeniemięśni,leczoobciążeniepsychiczne,mentalne.
Wysokiewymaganiastawianepracownikomtopresjaczasu,wysiłekumysłowy,zróż-
nicowanieinieprzewidywalnośćzadań,długotrwałakoncentracja.Karasekzwrócił
uwagę,żeniskipoziomkontroliprzywysokichwymaganiachpsychologicznychwy-
wołujesytuacjęszczególnegoniedopasowaniaiwysokipoziomstresuzwiązanego
zpracą.Wswojejkoncepcjiwyróżniłczterygłównesytuacjeróżniącesięstopniem
nasileniawymagańikontroli(Karasek,1979;Widerszal-Bazyl,2002):
1.Wysokiewymagania-małyzakreskontroli.
Jesttosytuacjasilniestresogenna.Pracownikotrzymujebowiemtrudnelub
pracochłonnezadania,niemającmożliwościswobodnegowyborumetodyichwy-
konania.Gdymożliwościrealizacjizadaniazostająograniczoneijednostkaniema
poczuciawpływunasytuację,stresnierozładowujesięwtokuaktywnychdziałań
iutrzymujesię.Możetoprowadzićdozaburzeńpsychosomatycznychwywołanych
długotrwałymstresem.
2.Wysokiewymagania-dużyzakreskontroli.
Takasytuacjajestdlapracownikawyzwaniemidajemożliwośćrozwoju.Maon
przedsobątrudnezadania,aleteżmamożliwościwyborutakiegozachowania,które
pozwalaosiągnąćpostawionecele.Wtakiejsytuacjipracownikmożeodczuwaćeu-
stresitraktowaćstojąceprzednimwymaganiajakowyzwanie.
3.Niskiewymagania-małyzakreskontroli.
Sytuacjatakaaniniepobudzadodziałania,bowymaganiasąniskie,aniniedaje
możliwościswobodnegodziałania.Pojawiasięwięcpasywnośćwprocesierealizacji
zadań.Pracownikoceniazadaniajakoproste,alejednocześnieniemamożliwościwy-
borutakiegodziałania,jakieuważazanajbardziejodpowiednieiskuteczne.Jednost-
kaniemażadnychmożliwościrozwoju.
4.Niskiewymagania-dużyzakreskontroli.
Tosytuacjawywołującanajmniejszystres.Wysokizakresswobodypodejmowa-
niadecyzjipozwalaoptymalniezareagowaćnawymaganie,którejestniewielkie.Pra-
cownikwie,jaksobieporadzićzzadaniamiioceniatezadaniajakoproste.Ryzyko
stresuczychorobysomatycznejjestwtymwypadkunajmniejsze.
BadanianadteoriąJD-Cniepotwierdziływpełniopisanejzależności,gdyżmodel
okazałsięzbytprostyinieuwzględniałczynników,któremogąwpływaćnazależ-
nościmiędzytymizmiennymiimoderowaćtezależności.Autorkoncepcjirównież
wskazałnatęsłabość(Karasek,1981).JohnsoniHall(1988)rozszerzylimodelotrzeci
