Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Okozaoko-21
pewnością[ręki]iumieszkażdąrzeczzrobićwsposóbwłaściwy–wów-
czasniemajużstałejkonieczności,abywszystkozawszemierzyć,bo
zyskanaprzezciebiewiedzaosztucedajecidobrąmiaręwoku,awpraw-
narękajestciposłuszna”–piszeDürer8.WedleświadectwaVasariego
takżeMichałAniołDmawiał[ł],żecyrkieltrzebamiećwoku,anie
wręku,toznaczyosąd”9.ToposDcyrklawoku”powracauwieluteore-
tykówmanierystycznych,ażpoFedericaZuccariego10.DOczyjednaksą
nadewszystkooknamiduszyiwnichmalarzmożenajwłaściwiejwy-
razićwszelkieuczucia,jakradość,ból,gniew,lęk,nadzieję,pragnienia”11.
DPonieważokojestoknemduszy–argumentujezkoleiLeonardo–prze-
toonaboisięutracićje,tak,żejeślijakiśprzedmiotporuszasięnaprze-
ciwwtensposób,żenagleprzestraszaczłowieka,onzapomocąrąknie
niesiepomocysercu,źródłużycia,anigłowie,przybytkowipanazmy-
słów,anisłuchowi,aniwęchowi,anismakowi,lecznatychmiastprze-
straszonemuzmysłowi;niewystarczamuzamknąćoczupowiekami
zaciśniętymiznajwiększąsiłą,leczwtejchwiliodwracajewstronę
przeciwną;aniebędącjeszczebezpieczny,zakrywajerękąadrugą
wyciąganaprzód,czyniącochronęprzeciwswemupodejrzeniu”12.
Wkręguwłoskichmanierystównapotykamywszakżesądskrajnieod-
miennyodpowszechnejwśródrenesansowychteoretykówpochwały
wzroku.Ociemniałyartysta,GianPaoloLomazzo,podyktował:DPew-
nejest,żetym,którzywwyobraźnitworząrzeczysubtelne,wydajesię,
iżpomagaim,gdyniesłysząiniewidzą,gdyżunikająnieprzyjemności,
jakieprzynosząimoczyprzez[oglądanie]przedmiotów[ł].Nicbo-
wiemtakjakprzedmiotynierozpraszaczłowiekainieuniemożliwia
muskupienia.[ł]Codotegomożnawyczytać,żeHomer,Demokryt
iPlatonsamipozbawilisięświatławzroku,ażebylepiejisubtelniej
studiowaćnaturętego,copowzięliiwyobraziliwswymumyśle”13.
Motywoślepnięciajestoczywiściemotywemplatońskim,wieloznacz-
nymizłożonymusamegoPlatona14,podjętymiróżnieinterpretowanym
przezfilozofówchrześcijańskich,wśródktórychszczególnemiejsce
zajmujeświętyAugustyn,odwracającysięwWyznaniachodDpożądli-
