Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
Jednymznajbardziejznaczącychintelektualnieśrodowiskpogań-
skichwIVwiekun.e.byłogronosofistów,identyfikowanychznurtem
tzw.trzeciejsofistyki4.Terminemtym,szczególnieniedokońcapre-
cyzyjniestosowanym,określasięgrupęgreckich,iwprzytłaczającej
częścipiszącychpogrecku,mówcówinauczycieliwymowy(retorów),
zajmującychsiędziałalnościądydaktycznąiliterackąodIIpołowyIII
doVIwiekun.e.Tworzylionibardzomobilną,rywalizującąmiędzy
sobąiaktywnągrupę,zarównonapoluedukacyjnym,jakifilozoficz-
nym,anawetpolitycznym.Identyfikowalisięwpełnizpogańskąkul-
turąklasyczną,którątraktowalijakodepozyt,wymagającyochrony,ale
iprzekazanianastępnympokoleniom.Jakoentuzjaścihellenizmuitra-
dycyjnychwierzeńpoliteistycznychpoprzezswojepopisyoratorskie,
nauczanieitwórczośćliterackąchcieliwpływaćnaswoichmłodych
podopiecznych,awięcświadomieichwychowywać.Zgronasofistów,
działającychwomawianymprzeznasokresie,wybijająsiętakiepostacie
jakLibaniusz(ΛiβάVioc),Himeriusz(Ἱpέρioc)iTemistiusz(Θεpńσtioc),
którychtwórczośćwdużymzakresieprzetrwaładonaszychczasów,
iktóradlanaspozostajepodstawowymźródłemumożliwiającym
rekonstrukcjęświadomościpedagogicznejtegośrodowiska5.
Niestety,wielusofistówznamytylkozimienia,autworytylkonie-
licznych,pozawspomnianymLibaniuszem,TemistiuszemiHimeriu-
szem,mamyobecniedodyspozycji,np.Eunapiosa.Niezmieniatofaktu,
żezachowaneświadectwaliterackiejioratorskiejdziałalnościsofistówsta-
nowiąjednorodnyzespółźródeł,będącyświadectwemaktywnościintelek-
tualnejjednychzostatnichobrońcówhelleńskiejpaideiwstarożytności.
Wspólnymmianownikiemdlatrzechsofistówjestichdziałal-
nośćnauczycielska,wymuszającawnaturalnysposóbrefleksjęiprze-
myślenianadprocesemedukacyjnym.WciąguIVwiekuichdrogi
4P.Janiszewski,Trzeciasofstyka,(w:)Chrześcijaństwouschyłkustarożytności.Stu-
diaŹródłoznawcze,t.V
,podred.T.Derdy,E.Wipszyckiej,Kraków2004,s.76-152(tam
teżcharakterystykaliteraturydotyczącejtrzeciejsofistyki).Zob.L.VanHoof,Greek
RhetoricandtheLaterRomanEmpire.Te„Bubble”ofthe„TirdSophistic”,Antiquité
Tardive18(2010),s.211-224.
5ZolbrzymiejspuściznyliterackiejLibaniuszazachowałysięm.in.64mowy,51
deklamacji,liczneprogymnasmataiobszernyzbiórlistów(1544);zob.R.Förster,
K.Münscher,Libanios,RE12,1925,sp.248-2551;A.Eckmann,Libaniusz,(w:)Ency-
klopediaKatolicka,t.10,2004,sp.938-939.
9
