Hodowla, chów i użytkowanie kóz

Jacek Antoni Wójtowski

Uzyskaj dostęp

Zakup książkę

ISBN/ISSN:

978-83-67112-52-9

DOI:

https://doi.org/10.17306/978-83-67112-52-9

Wydawnictwo:

Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu

Rok wydania:

2023

Liczba stron:

605

XML:ISBN/ISSN:

ONIX MARC21

Bibliografia:

. Hodowla, chów i użytkowanie kóz. Red. Wójtowski, Jacek Antoni . Poznań: Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu, 2023, 605 s. ISBN 978-83-67112-52-9, doi: https://doi.org/10.17306/978-83-67112-52-9

Bibliografia refWorks:

RT Book, Whole

SR Electronic(1)

A2 Wójtowski, J.A.

T1 Hodowla, chów i użytkowanie kóz

PB Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu

PP Poznań

YR 2023

SN 978-83-67112-52-9

DOI https://doi.org/10.17306/978-83-67112-52-9

Bibliografia BibTex:

@Book{ 292391, author = "", editor = "Wójtowski, Jacek Antoni", title = "Hodowla, chów i użytkowanie kóz", publisher = "Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu", year = "2023", address = "Poznań", isbn = "978-83-67112-52-9", doi = "https://doi.org/10.17306/978-83-67112-52-9" }

Bibliografia endNote:

TY - BOOK

AU -

ED - Wójtowski, Jacek Antoni

TI - Hodowla, chów i użytkowanie kóz

PB - Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu

CY - Poznań

PY - 2023

SN - 978-83-67112-52-9

ER -

DOI - https://doi.org/10.17306/978-83-67112-52-9

Netografia (standard APA):

. Red. Wójtowski, Jacek Antoni. Hodowla, chów i użytkowanie kóz [baza danych online] Poznań: Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu, 2023 [dostęp: 12 09 2024]. Dostęp w Ibuk Libra: https://libra.ibuk.pl/reader/hodowla-chow-i-uzytkowanie-koz-jacek-antoni-wojtowski-292391. doi: https://doi.org/10.17306/978-83-67112-52-9

hodowla kóz, chów kóz, użytkowanie kóz, rasy kóz, mleko kozie, choroby kóz

Koza, obok owcy, jest najdawniej udomowionym zwierzęciem gospodarskim na świecie i do dziś w wielu regionach ma duże znaczenie gospodarcze. Dowodem na to jest wielkość populacji tego gatunku, szacowana na ponad 1 mld. Różnorodność ras i głównych k...

Więcej

ISBN/ISSN:

978-83-67112-52-9

DOI:

https://doi.org/10.17306/978-83-67112-52-9

Wydawnictwo:

Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu

Rok wydania:

2023

Liczba stron:

605

XML:ISBN/ISSN:

ONIX MARC21

PRZEDMOWA DO TRZECIEGO WYDANIA (Jacek Wójtowski)15
WSTĘP (Jacek Antoni Wójtowski)17
I POCHODZENIE I UDOMOWIENIE KÓZ (Jacek Wójtowski)19
Literatura24
II GOSPODARCZE ZNACZENIE HODOWLI KÓZ NA ŚWIECIE(Jacek Antoni Wójtowski)25
Literatura34
3.1. Wstęp37
III TYPY UŻYTKOWE KÓZ (Roman Niżnikowski)37
3.2. Mleczny kierunek użytkowy38
3.3. Mięsny kierunek użytkowy39
3.4. Wełnisty kierunek użytkowy41
3.5. Puchowy kierunek użytkowy42
3.6. Kierunek wszechstronnie użytkowy (ogólnoużytkowy)43
Literatura44
4.1. Polska45
IV RASY KÓZ UTRZYMYWANYCH W EUROPIE (Jacek Antoni Wójtowski)45
4.2. Szwajcaria49
4.3. Niemcy51
4.4. Francja52
4.5. Hiszpania53
4.6. Włochy55
4.7. Grecja56
4.8. Kraje Europy Środkowo-Wschodniej58
Literatura59
5.1. Azja61
5.1.1. Wprowadzenie61
V POZAEUROPEJSKIE RASY KÓZ (Przemysław Hińca, Jacek Antoni Wójtowski)61
5.1.2. Charakterystyka chowu i hodowli kóz w wybranych państwach azjatyckich62
5.2. Afryka63
5.3. Ameryka Południowa67
5.4. Ameryka Północna68
5.5. Australia i Nowa Zelandia69
Literatura71
6.1. Biologiczne podstawy rozrodu kóz73
6.1.1. Wprowadzenie73
VI ROZRÓD (Piotr Ślósarz, Jacek Antoni Wójtowski)73
6.1.2. Układ rozrodczy kozy75
6.1.3. Układ rozrodczy kozła76
6.1.4. Dojrzałość płciowa79
6.1.5. Dojrzałość rozpłodowa80
6.1.6. Cykl rujowy – sezonowość rozrodu, oznaki rui80
6.1.7. Objawy rui84
6.2. Dobór par do rozpłodu i systemy pokrywania kóz85
6.2.1. Kryteria doboru par do rozpłodu85
6.2.2. Systemy krycia i stanowienia85
6.2.3. Biotechniczne metody intensyfikacji rozrodu90
6.3. Ciąża94
6.4. Poród96
6.5. Odchów koźląt przy matkach98
6.5.1. Odpajanie koźląt98
6.6. Odłączanie koźląt – metody odchowu98
6.7. Upadki koźląt99
Literatura100
7.1. Zwyczaje i upodobania żywieniowe kóz103
7.1.1. Strawność składników pokarmowych103
VII ŻYWIENIE KÓZ (Zygmunt Maciej Kowalski)103
7.2. Zapotrzebowanie kóz na składniki pokarmowe i zdolność pobrania paszy107
7.2.1. Wprowadzenie107
7.2.2. Zapotrzebowanie na energię107
7.2.3. Zapotrzebowanie na białko113
7.2.4. Zdolność pobrania paszy (ZPP)114
7.2.5. Zapotrzebowanie na składniki mineralne116
7.2.6. Zapotrzebowanie kozłów na składniki pokarmowe. Żywienie kozłów118
7.2.7. Zapotrzebowanie kóz na wodę119
7.3. Pasze stosowane w żywieniu kóz120
7.3.1. Pasze „nietypowe”120
7.3.2. Zielonki120
7.3.3. Siano122
7.3.4. Słomy123
7.3.5. Kiszonki123
7.3.6. Okopowe124
7.3.7. Pasze treściwe125
7.3.8. Pasze mineralne126
7.4. Żywienie dorosłych kóz127
7.4.1. Żywienie w okresie zasuszenia127
7.4.2. Żywienie kóz w okresie wczesnej laktacji131
7.4.3. Żywienie po okresie szczytu laktacji136
7.4.4. Żywienie kóz karmiących koźlęta tuczone (opasane)137
7.5. Żywienie koźląt137
7.5.1. Zapotrzebowanie koźląt na składniki pokarmowe137
7.5.2. Wykoty i pojenie siarą138
7.5.3. Systemy odchowu koźląt140
7.5.4. Sposoby pojenia koźląt144
7.5.5. Pozostałe pasze w odchowie koźląt145
7.5.6. Odsadzanie146
7.6. Żywienie młodzieży hodowlanej147
7.7. Żywienie koźląt tuczonych149
7.7.1. Wpływ żywienia na jakość tuszy koźlęcej149
7.7.2. Systemy tuczu koźląt151
Literatura152
VIII PASTWISKOWE ŻYWIENIE KÓZ (Roman Niżnikowski,Jacek Antoni Wójtowski)157
Literatura162
IX PIELĘGNACJA KRAJOBRAZU (Thomas Stumpf, Christian Brüne,Jacek Antoni Wójtowski)163
Literatura170
10.1. Fizjologia wytwarzania i wydzielania mleka171
X UŻYTKOWANIE MLECZNE KÓZ (Jacek Antoni Wójtowski)171
10.2. Wydajność mleka172
10.3. Długość laktacji172
10.4. Sezonowość produkcji mleka174
10.5. Czynniki wpływające na mleczność kóz174
10.5.1. Masa ciała174
10.5.2. Wiek176
10.5.3. Wielkość, typ i budowa wymienia177
10.5.4. Pora roku, temperatura otoczenia180
10.5.5. Wielkość miotu180
10.5.6. Poziom żywienia181
10.6. Skład chemiczny mleka182
10.6.1. Skład podstawowy182
10.6.2. Tłuszcz182
10.6.3. Białko184
10.6.4. Składniki mineralne185
10.6.5. Witaminy186
10.7. Pozyskiwanie mleka186
10.7.1. Dój ręczny186
10.7.2. Dój mechaniczny189
10.7.3. Instalacje przenośne189
10.7.4. Instalacje statyczne190
10.8. Higiena doju193
10.8.1. Higiena doju ręcznego193
10.8.2. Higiena doju mechanicznego193
10.10. Kontrola użytkowości mlecznej195
10.9. Postępowanie z mlekiem po doju195
10.11. Warunki Unii Europejskiej dotyczące produkcji mleka koziego196
10.12. Wymagania dotyczące zdrowotności zwierząt w przypadku mleka surowego196
10.13. Zachowanie higieny w gospodarstwie197
Literatura199
11.1. Zagospodarowanie mleka koziego203
XI PRZYDATNOŚĆ MLEKA KOZIEGO DO PRZETWÓRSTWA(Jacek Antoni Wójtowski, Sylwia Bielińska-Nowak)203
11.2. Jakość mikrobiologiczna i higieniczna mleka koziego206
11.3. Właściwości mleka koziego istotne dla przetwórstwa208
11.4. Przydatność mleka koziego do produkcji serów210
11.5. Przydatność mleka koziego do produkcji napojów fermentowanych211
11.6. Przydatność mleka koziego do produkcji lodów213
11.7. Przydatność mleka koziego do produkcji mleka UHT215
11.8. Przyfermowy przerób mleka koziego215
11.8.1. Wyposażenie215
11.8.2. Przyfermowa produkcja mlecznych napojów fermentowanych216
11.8.3. Przyfermowa produkcja serów217
Literatura219
12.1. Poziom produkcji223
XII UŻYTKOWANIE MIĘSNE (Roman Niżnikowski)223
12.2. Czynniki wpływające na jakość mięsną224
12.3. Metody oceny wartości mięsnej227
Literatura232
13.1. Budowa okrywy włosowej235
XIII UŻYTKOWANIE WEŁNISTE I PUCHOWE (Jacek Antoni Wójtowski)235
13.2. Mohair236
13.2.1. Typy anatomiczne włókien236
13.2.2. Historia hodowli kozy angorskiej240
13.2.3. Chów kóz angorskich241
13.3. Kaszmir243
13.3.1. Charakterystyka wełny kaszmirskiej243
13.3.2. Hodowla kozy kaszmirskiej245
13.4. Kaszgora248
Literatura249
XIV SKÓRY KOZIE (Roman Niżnikowski)251
Literatura255
15.1. Wstęp257
XV WYBRANE ZAGADNIENIA CYTOGENETYKI I GENETYKI MOLEKULARNEJ (Marek Świtoński)257
15.2. Organizacja genomu258
15.2.1. Trzy poziomy badań258
15.2.2. Kariotyp258
15.2.3. Markerowa mapa genomu260
15.2.4. Sekwencja genomu jądrowego i mitochondrialnego262
15.2.5. Wykorzystanie polimorfizmu DNA w badaniach porównawczych263
15.3. Nieprawidłowości chromosomowe266
15.4. Podłoże genetyczne obojnactwa267
15.5. Polimorfizm genów i ich związek z cechami użytkowymi269
15.5.1. Wprowadzenie269
15.5.2. Polimorfizm genów białek mleka270
15.5.3. Polimorfizm genu białka prionowego i oporność na trzęsawkę274
15.6. Modyfikowanie genomu (transgeneza)275
Literatura277
16.1. Modele dziedziczenia cech283
16.1.1. Wprowadzenie283
XVI ZAGADNIENIA GENETYKI POPULACJI I GENETYKI ILOŚCIOWEJ W HODOWLI KÓZ (Tomasz Szwaczkowski)283
16.1.2. Modele dziedziczenia oparte na informacjach o znanych loci markerowych285
16.1.3. Poligeniczny model dziedziczenia289
16.1.4. Mieszany model dziedziczenia290
16.2. Zmienność cech determinowanych przez wiele genów292
16.2.1. Inbred i jego skutki292
16.2.2. Parametry genetyczne298
16.2.2.1. Komponenty zmienności fenotypowej298
16.2.2.2. Definicje parametrów genetycznych i metody oceny301
16.2.2.3. Parametry genetyczne cech użytkowości mlecznej305
16.2.2.4. Parametry genetyczne masy ciała307
16.2.2.5. Parametry genetyczne cech reprodukcyjnych309
16.2.2.6. Parametry genetyczne użytkowości wełnistej310
16.2.2.7. Parametry genetyczne cech pokroju311
16.3. Ocena potencjału genetycznego312
16.3.1. Podejście konwencjonalne312
16.3.2. Wartość genomowa314
16.4. Wybrane elementy pracy hodowlanej i ocena ich efektywności318
Literatura321
17.1. Cele hodowlane325
XVII PROGRAMY HODOWLANE DLA KÓZ MLECZNYCH (Emilia Bagnicka, Marek Łukaszewicz)325
17.2. Program hodowlany dla kóz mlecznych we Francji328
17.3. Program hodowlany dla kóz mlecznych w Hiszpanii335
17.4. Program hodowlany dla kóz mlecznych w Norwegii338
17.5. Program hodowlany dla kóz mlecznych w USA345
17.6. Program hodowlany dla kóz mlecznych w Kanadzie352
17.7. Hodowla kóz w Polsce355
Literatura360
18.1. Typy zachowań365
XVIII ZACHOWANIE KÓZ (Sylwia Bielińska-Nowak, Jacek Antoni Wójtowski)365
18.2. Hierarchia stadna i czynniki na nią wpływające367
18.3. Zachowanie płciowe368
18.4. Zachowanie kóz i koźląt w okresie okołoporodowym368
18.5. Zachowanie pastwiskowe370
18.6. Inne zachowania370
Literatura371
19.1. Znakowanie373
XIX PIELĘGNACJA KÓZ (Maria Kęszycka-Markiewicz, Jacek Antoni Wójtowski)373
19.2. Dekornizacja377
19.3. Usuwanie gruczołów piżmowych379
19.4. Kastracja379
19.5. Korekcja racic380
19.6. Pielęgnacja okrywy włosowej i skóry381
19.7. Inne zabiegi pielęgnacyjne382
Literatura382
20.1. Koziarnia383
XX BUDYNKI INWENTARSKIE I POMIESZCZENIA DLA KÓZ(Sylwia Bielińska-Nowak, Maria Kêszycka-Markiewicz, Jacek Antoni Wójtowski)383
20.2. Wyposażenie budynku inwentarskiego389
20.3. Mikroklimat koziarni390
20.4. Wymagania dla poszczególnych grup technologicznych391
20.5. Pomieszczenia pomocnicze392
Literatura393
21.1. Profilaktyka w stadzie kóz395
21.1.1. Wprowadzenie395
XXI CHOROBY KÓZ (Jarosław Kaba, Marcin Mickiewicz*)395
21.1.2. Ocena stanu zdrowia kóz w stadzie396
21.1.3. Charakterystyka stanu zdrowia populacji kóz w Polsce398
21.1.4. Zasady zwalczania chorób u kóz405
21.2. Wybrane choroby zakaźne kóz419
21.2.1. Bruceloza419
21.2.2. Choroba Johnego420
21.2.3. Choroba niebieskiego języka421
21.2.4. Enterotoksemia beztlenowcowa423
21.2.5. Enzootyczne ronienie425
21.2.6. Enzootyczne zapalenie płuc426
21.2.7. Gorączka Q427
21.2.8. Gruźlica429
21.2.9. Listerioza429
21.2.10. Niesztowica430
21.2.11. Serowaciejące zapalenie węzłów chłonnych432
21.2.12. Tężec434
21.2.13. Wirusowe zapalenie stawów i mózgu kóz435
21.2.14. Zakażenie wirusem Schmallenberg439
21.2.15. Zakaźne zapalenie spojówek i rogówki440
21.2.16. Zapalenie wymienia441
21.3. Wybrane choroby pasożytnicze kóz443
21.3.1. Choroba motylicza i choroba motyliczkowa443
21.3.2. Inwazja kleszczy444
21.3.3. Kokcydioza445
21.3.4. Nużyca446
21.3.5. Robaczyca płuc447
21.3.6. Robaczyca żołądkowo-jelitowa449
21.3.7. Wągrzyca450
21.3.8. Wszołowica i wszawica451
21.4. Wybrane choroby wewnętrzne kóz452
21.4.1. Kamica moczowa452
21.4.2. Poliencefalomalacja453
21.4.3. Włókniste zwyrodnienie kości454
21.4.4. Wole455
Literatura456
INDEKS RZECZOWY467

RasykózutrzymywanychwEuropie

mało(Gruszecki,2019).Podjętopróbęodtworzeniapopulacjiiochrony

istniejącejpuligenówtejrasyprzyzachowaniumożliwiedużejzmienno-

ścigenetycznej,opracowującspecjalnyprogramhodowlany.Ocenąużyt-

kowościobjętesąaktualnietrzystadakóznaterenieRZHOiKwLublinie,

liczącełącznie32zwierzęta(PZO,2019).Jakwykazałaocenaużytkowości

mlecznejtychkóz,wpierwszejlaktacjiliczącej247dnidałyśrednio462kg

mleka(PZO,2019).

Kozakazimierzowskatorasalokalna–niegdyśstosunkowoliczna–wywo-

dzącasięzDolinyŚrodkowejWisły(Niżnikowskiiin.,2015).Od2014r.Za-

kładHodowliOwieciKózSGGWwWarszawieprowadzipracehodowlane

nadjejodtworzeniem.Materiałemwyjściowymbyłokilkanaściezwierząt

wtypiekozykazimierzowskiejodnalezionychnatereniepowiatówgarwo-

lińskiegoigrójeckiego.Kozakazimierzowskacharakteryzujesięjednolitym

czarnymumaszczeniem.Jejokrywawłosowajestdługaigęsta,zdobrzeza-

znaczonymposzyciempuchowym(Szymańskaiin.,2017).Obokjednolitej

czarnejbarwyokrywywłosowejkozytewyróżniałysięwśródpozostałych

populacjizłocistożółtymkoloremtęczówekoczu(Niżnikowskiiin.,2015;

ryc.4.9).Zarównokozły,jakikózkisąrożne,opałąkowatymułożeniuro-

gów.Kozykazimierzowskie,zwanetakżekazimierskimi,reprezentowały

wszechstronnytypużytkowy(JamroziNowicki,1994).Produkcjamleka

byłanapoziomieok.300kg(250dnilaktacji),o4–5%zawartościtłuszczu,

natomiastplennośćwynosiła160%(Szymańskaiin.,2017).Dorosłekozy

osiągałymasęciała40–50kg,mogłybyćutrzymywanewtrudnychwarun-

kachśrodowiskowychimimoubogiejpaszyprodukowałymleko(Trybul-

ski,1923;Szymańskaiin.,2017).

4.2.

Szwajcaria

Szwajcariatokrajbędącyojczyznąwieluraskóz,mającychdodziśistot-

neznaczeniedlahodowlitegogatunkuzwierzątnaświecie.Aktualnie

wSzwajcariiwblisko7000gospodarstwutrzymywanychjestok.70tys.

kóz,zczegojednatrzecia(26tys.)jestwpisanadoksiągzwierzątzaro-

dowych(SZZV

,2008).Około50%pogłowiakózżyjewstadachliczących

mniejniż10sztuk.Tylko13%stanowiąkozyutrzymywanewstadach

większych,liczącychponad50zwierząt.

Kozasaaneńska,częściowoopisanawrozdzialeIII,tonajbardziejliczna

szwajcarskarasamleczna(ok.27%pogłowiakózwSzwajcarii).Zostaławy-

tworzonawdolinierzekiSaany,położonejwpołudniowejczęścikantonu

Brak wyników

Hodowla, chów i użytkowanie kóz

Treść książki

Znajdź bibliotekę blisko siebie, i uzyskaj dostęp do ebooka w systemie IBUK Libra