Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
M.Kallas,HistoriaustrojuPolski,Warszawa2005
ISBN83-01-14501-3,©byWNPWN2005
wceluustaleniastanuzaludnieniakraju.Wszystkiedanedlategookresumają
charakterszacunkowy.Wymagająwielukorekt.Pierwszykrajowyspisludności
wPolscezostałprzeprowadzonydopierow1789r.Zawieraonwieleopuszczeń
ludność
iniedokładności.Byłtospisocharakterzepodatkowo-wojskowym.
ok.roku1000
NadalpodejmowanesąpróbyustalenialudnościPolski,począwszyodpo-
czątkuXIstulecia.Dalszychwstępnychszacunkówdokonanodlawieków:XIV,
XVI,XVIIiXVIII.
PrzybliżonedaneoliczbieludnościPolski,okołoroku1000uzyskujesię„[...ł
dzieląchipotetycznyobszarzajętyprzezówczesneosadnictwoprzezteoretycz-
neminimumziemipotrzebnejdowyżywieniajednegoczłowieka,uwzględniając
przytymniezmiernieprymitywnewarunkiagrotechnicznezwiązanezgospo-
ludność
darkąprzemienno-odłogową”21.NapoczątkuXIw.naobszarzeok.250tys.
ok.roku1340
km2zamieszkałowedługróżnychszacunkówok.550do670tys.osób.Gęstość
zaludnieniawynosiłaod3,7do4,5mieszkańcównakm2.Począwszyoddrugiej
połowyXw.następowałpowolnyprzyrostzaludnieniaPolski.
W1340r.zapanowaniaKazimierzaWielkiegonaobszarzeok.145,6tys.
km2zamieszkiwałowedługszacunkówTadeuszaLadenbergera(Ładogórskiego)
ok.1119tys.osób.DotyczytoobszaruWielkopolski,MałopolskiiMazowsza.
Liczbamieszkańcównakm2
wynosiła8,2.Podstawąszacunkówbyłyrachunki
świętopietrza,będącegopodatkiempobieranymod1318r.wformiepowszechnego
pogłównego.RozwójtechnikirolnejzpoczątkiemXIIIw.wpłynąłwznacznejmierze
naprzyrostludnościwXIVw.Następowałtakżenapływludnościdomiast.
Przyjmujesię,żezaludnienietrzechdzielnic:Wielkopolski,MałopolskiiMa-
zowszawokresieodroku1000do1350wzrosłood700tys.do1,250tys.osób.
Oznaczałotoprzyrostludnościook.80%.Po1340r.nastąpiłopewneobniżenie
ludność
stopniaprzyrostuludnościwKrólestwiePolskim.
ok.roku1570
Dlapóźniejszychstuleci(odXVIw.)dokonywanoszacunkówludnościprzede
wszystkimnapodstawiepodatków,stopniowozaczętotakżeuwzględniaćreje-
stracjęmetrykalną.
Jużpozawarciuuniilubelskiejw1569r.ludnośćdzielnic:Wielkopolski.
MałopolskiiMazowszaokołoroku1578—napodstawiezaniżonychobliczeń
AdolfaPawińskiego—wynosiła2,1mlnosób.Wedługinnychszacunkówwtych
dzielnicachzamieszkiwałook.3mlnosób.Gęstośćzaludnieniawynosiłaod14,6
zaludnienieLitwy
do21,6osóbnakm2.NajgęściejzaludnionebyłoMazowsze,gdzienakm2przy-
wXIVw.
padałood25,2do28,4osób.
Poważnezmianystosunkówludnościowychuwidoczniłysiępozawarciuunii
w1385r.WporównaniuzKrólestwemPolskimostatnichPiastówobszarWiel-
kiegoKsięstwaLitewskiegobyłodniegoprawieczterokrotniewiększy.Jednakże
obszarLitwyetnicznejwynosiłjedynie10%terytoriumWielkiegoKsięstwa.Za-
mieszkiwałotamwXIVw.ok.300tys.osób,azaludnieniewynosiłook.5osób
zaludnienie
nakm2.Przyjmujesię,żenaprzełomieXViXVIw.ludnośćKrólestwaPolskiego
państwapo1569r.
iWielkiegoKsięstwaLitewskiegoliczyłaok.7,5mlnosób,średniagęstośćzalud-
nieniawynosiłaok.6,6mieszkańcównakm2.
ObszarRzeczypospolitejPolskiejpo1569r.zamieszkiwałytrzynarody:pol-
ski,litewskiiruski.Rzeczpospolitastałasiępaństwemwielonarodowościowym
iwielowyznaniowym.Jegoludnośćprzewyższała8mlnosób.Przeciętnagęstość
21I.Gieysztorowa,BadanianadhistoriązaludnieniaPolski,„KwartalnikHistoriiKultury
Materialnej”,R.11,1963,z.3–4,s.524.
46
