Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
M.Kallas,HistoriaustrojuPolski,Warszawa2005
ISBN83-01-14501-3,©byWNPWN2005
traktat
sytuacjimiędzynarodowej,popodpisaniuprzezPrusytraktatupokojowego
rosyjsko-austriacki
zFrancją(5IV1795),doszłodozawarciaostatecznegoukładuokreślającego
z1795r.
demarkacjęgranicporozbiorze.Akttenpodpisano24października1795r.
zinicjatywyinawarunkachprzedstawionychprzezRosję.
Wtekścietraktaturosyjsko-austriackiegoKatarzynaIIwnajbardziejrozwi-
niętejformie,azgodniezinteresamipaństwościennych,przedstawiłaokolicz-
nościlikwidacjiRzeczypospolitej,
IIIrozbiór
PonieważwysiłkijakieJCMCesarzowazmuszonabyłapodjąć,abystłumićizdusić
buntipowstanie,którewybuchływPolscewcelachnajbardziejzgubnychijaknaj-
bardziejdlaspokojumocarstwsąsiadującychztympaństwem,uwieńczonezostały
najszczęśliwszyminajpełniejszympowodzeniem,jako,żePolskazostałacałkowicie
ujarzmionaipodbitaprzezsiłyzbrojneCesarzowej,przetoJCM,którąufnośćpokła-
danawsłusznośćtejsprawyiwsiłęśrodków,jakieprzygotowaładlawyniku,zgóry
pospieszyłaporozumiećsięzeswymidwomasprzymierzeńcami,amianowicieJCM
CesarzemRzymskimiJKMKrólemPrus,codonajbardziejskutecznychśrodkówwcelu
zapobieżeniapowtórzeniasiępodobnychzaburzeń,któreztaksłusznychpowodów
ichzaniepokoiły,aktórychzalążki,wciążkiełkującewumysłachgłębokoprzepojonych
zasadaminajbardziejprzewrotnymi,nieomieszkałybyrozwinąćsięwcześniejlubpóź-
niej,gdybyniezapobiegłtemurządsilnyizdecydowany.
Cidwajwładcy,którychdoświadczeniaprzeszłościprzekonałyobezwzględnejnie-
zdolnościRzeczypospolitejPolskiejdostworzeniatakiegorząduorazdospokojnego
życiapodrządamiwłasnegoprawawstaniejakiejkolwiekniezależności,uznalipogłę-
bokiejrozwadze,orazkierującsięumiłowaniempokojuiszczęściaswychpoddanych,
żestałosięniezbędniekoniecznepodjęcieiprzystąpieniedocałkowitegorozbioru
Rzeczypospolitejmiędzytrzysąsiadującezniąmocarstwa18.
WwynikuIIIrozbiorupodwładzęRosjiprzeszłolennoKurlandiiiKsięstwo
Żmudzkieorazniemalcałewojewództwotrockie,większośćwileńskiego,reszta
nowogródzkiego,częśćbrzesko-litewskiegoiwołyńskiego,anadtoskrawkizie-
michełmskiej.Poostatnimrozbiorzepodpanowaniepruskieprzeszłyczęściwo-
jewództw:mazowieckiego,płockiego,rawskiego,podlaskiego,krakowskiego,
brzesko-litewskiego,trockiegoorazskrawekKsięstwaŻmudzkiego.Wwyniku
IIIrozbiorudoAustriiprzyłączonopozostałączęśćwojewództwakrakowskiego,
sandomierskiego,lubelskiego,jakimazowieckiego,podlaskiego,brzesko-litew-
skiegoorazziemichełmskiej.
GraniceRosjiprzesunęłysięponad200kmnazachód,anapółnocy,ażponad
abdykacja
Stanisława
300km.NatomiastgranicePrusprzesunęłysiędalekonawschódnaobszardo-
AugustaPoniatowskiego
rzeczadolnejiśrodkowejWisłyorazcałejOdry.Granicemiędzyzaboramimiały
wwiększościcharakternaturalny.Strzegłyjeliczneposterunkiwojskowe.Nadto
wprowadzonorozbudowanysystemkomórcelnych.
OstatnikrólRzeczypospolitejabdykował25listopada1795r.,poczymudał
siędoRosji.StanisławAugustPoniatowskiuznawszy,że
naszestaraniananicjużzdałybysięojczyźniepotym,jaknieszczęsnepowstanie,
któretammiałomiejscepogrążyłjąwobecnymupadku;[idlatego–M.K.łrezygnu-
jemyzwłasnejwoliibezprzymusuzwszelkichbezwyjątkuprawdokoronyPolski,
18
Prawomiędzynarodoweihistoriadyplomatyczna.Wybórdokumentów,wstępioprac.
L.Gelberg,(dalejPrawomiędzynarodowe,L.Gelberg),t.1,Warszawa1954,s.10.
19Cyt.zaS.Grodziski,Polskawczasachprzełomu(1764–1815),WHP,t.6,Kraków1999,
s.180.
44
