Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
doXVIw.głównieźródłamiprawa,znajdowałysięprzedewszystkim
przywileje,statuty,edykty,dekrety,ordynacje,artykuły,uniwersały.
Przywilejebyłynadalważnąustawąmonarszą,mającąwalorźródła
przywileje
prawa.Występowałyonewformieprzywilejówjednostkowych,wydawa-
nychprzezwładcówosobomindywidualnym,orazziemskich.OdXIIIw.
wdziałalnościprawodawczejmonarchówpojawiłysiętakżeprzywileje
inkorporacyjne.Rozwójtejostatniejgrupyprzywilejównabrałnaznacze-
niuszczególniewokresiejednoczeniasiępaństwanaprzełomieXIIIiXIVw.,
anastępniescalaniapaństwa,którynastępowałdokońcaXVw.Przywileje
ziemskiebyłyistotnewzwiązkuzkształtowaniemsięstanów,azwłaszcza
uzyskiwaniadominującejpozycjiwpaństwieprzezszlachtę.Wprocesie
tymzawieranebyłyakty(pakty),czyliumowymiędzywładcąastanamipo-
szczególnychziem,którewchodziływskładbądźprzyłączanebyłydopań-
stwapolskiego.Wukładachtychgwarantowanebyłymiejscoweprawa,
awefekcietakżepozycjaprawnaczłonkówtychstanów.
przywilejeogólne
Pozaprzywilejamiindywidualnymi,którebyłynadalwydawaneprzez
władcówwokresiekształtowaniasięstanów,zaczęłysiępojawiaćcoraz
liczniejznanejużwokresierozbiciadzielnicowegoprzywilejeogólne.
przywilejeziemskie
Obejmująccałeziemieczyprowincje(przywilejeziemskie),awreszcie
całepaństwo(przywilejegeneralne),przywilejeprawnezaczęłystanowić
podstawywyodrębnieniasięwPolscestanów.Dotyczyłyonebowiem
przywilejegeneralne
całejludnościpaństwa.Pierwszeprzywilejegeneralnezostaływydane
wBudzie(1355)iKoszycach(1374).
Przywilejeinkorporacyjnebyływydawaneprzezmonarchówwokre-
siezjednoczeniapaństwa,począwszyodXIVw.Zachowałysięjakoźró-
dłoprawadookresuznaczącegowzrostupozycjipaństwapolskiego
przywileje
wXVIw.,kiedyuprawnieniateostateczniewXVIIw.zostałyprzejęte
inkorporacyjne
przezsejm,któregokrólbyłczęścią.Namocytychprzywilejówwłączo-
nodoKoronywieledzielnic(przykładowo:księstwooświęcimskie
1457,zatorskie1494,mazowieckiewciąguXVw.do1526).Inkorpo-
racjęłączononiejednokrotniezwprowadzeniemwprzyłączonejdzielni-
cyprawapolskiego(RuśCzerwona).
Statutydotycząceprawapublicznegobyłyźródłemprawastanowio-
statuty
negoprzezwładcówpolskichtakżewokresiepóźniejszym.Jednym
znajważniejszychstatutówbyłyStatutyKazimierzaWielkiego,którezo-
staływydaneprzezkrólaodrębniedlaWielkopolski(1367)iMałopolski
(1370).Zawierałyoneprzepisydotycząceustrojupaństwaorazprawasą-
dowego.Wszczególnościobejmowałysprawyzzakresuprawakarnego
Statuty
zarównoprywatnego,jakiprzestępstwściganychprzezwładzępublicz-
KazimierzaWielkiego
ną.PrawoprywatnepozostałowznacznymstopniupozaregulacjąStatu-
tówKazimierzaWielkiego.Podlegałoononadalzasadomprawazwycza-
jowego.
znaczenie
StatutyKazimierzaWielkiegobyłyspisamiprawa,stanowiącymiwy-
kodyfikacyjneStatutów
bórprzepisówzzakresuprawastosowanego.Spełniałyfunkcjękodyfika-
KazimierzaWielkiego
55