Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
kiprawnedecydowałoichróżnorodności.Obokprawstanowychfunkcjo-
nowałjednakwsferzeświadomościtakżeporządekprawapowszechne-
go(iuscommune).Obejmowałonnormyizasadyprawnepochodzące
zróżnychokresów.Wywodziłysięonezkoleiznormprawazwyczajowe-
go,tradycjiprawnej,którabyławzbogaconanormamiizasadamiprawny-
miorazustrojowymi,opartymirównieżnaprzywilejach.Wrozumieniu
ówczesnychprawopowszechnepojmowanojakoprawoodnoszącesiędo
ogółu.Wkonstrukcjiprawapowszechnegozawartoprawopolskie,będą-
ceprawemstanowymszlachty,zwanymprawemziemskim.
TrzeciąważnącechądziejówprawawdawnejPolscebyłozachowa-
nieznaczenianormprawazwyczajowego.Zostałoonowłączonedosys-
temupolskiegoprawastanowego.Miałozastosowanieprzedewszy-
prawozwyczajowe
stkimwstosunkachprywatnoprawnych.Zczasem,wrazzrozwojem
aprawostanowione
instytucjipaństwowych,przestałofunkcjonowaćsamodzielnie,astało
sięczęściąprawastanowionegosankcjonowanegoprzezpaństwo.Pier-
wotneprawozwyczajoweznajdowałoswojeodzwierciedleniewspisach
prawazwyczajowego,którenieobjęłyjednakcałościprawa.Wieleztych
spisówzachowałocharakterprywatnyczyteżjedyniepartykularny,
awięczwiązanyzokreślonądzielnicą.Zanikprawazwyczajowegonastą-
piłwprocesietrwającymodXIIIdoXVw.Normyprawneopartenapra-
wiezwyczajowym,względniewynikającezniego,stosowanebyłyjednak
przezorganysądowewpraktycesądowejjakopodstawowaformaprawa
dokońcaistnieniadawnejRzeczypospolitej.
Zasadnicząpostaciąprawa,obejmującegostosunkiprawneniezwią-
zanezprawemprywatnym,stałosięwczasachpaństwapolskiegopra-
wostanowione.Początkowo,będącdomenąwładcy,byłotworzone
przezniegoosobiście,alerównieżprzezdziałającewjegoimieniuorga-
nyzarządudworskiegoczyteżjudykaturymonarszej.Prawostanowione
występowałowformieustnej,adopierozczasem,wrazzrozwojemkan-
celariimonarszych,wformiepisemnej.Wpóźniejszymokresiewroli
podmiotustanowiącegoprawozaczęływystępowaćzgromadzeniasta-
nowe.Współtworzyłyoneprawozwładcą.Byłotodowodemdokonują-
cychsięprzemian,wramachktórychzacząłnastępowaćprocespodzia-
łuwładzymiędzywładcąastanami.
PocząwszyodXVstulecia,zasadnicząformąprawastanowionegosta-
łysięnormyuchwalaneprzezsejmwpostaciprzedewszystkimkonsty-
tucjisejmowychorazprawwydawanychprzezlokalnereprezentacjesta-
nowe,którychzasięgzostałograniczonydodzielnicy,dlaktórejnormę
wydano.
Kolejnącechąwymagającąodpowiedniegoujęciabyłwprawiepol-
skimpartykularyzm.Stanowiłonnastępstwozróżnicowanegorozwoju
politycznegoterytoriówpolskichspowodowanegorozbiciempolitycz-
nymwśredniowieczu.Różnicepowstałewfunkcjonowaniustosunków
prawnychwposzczególnychdzielnicachbyływynikiemdziałalnościjudy-
16