Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
wyrokówlosu.Waga,jakąprzywiązujesiędocierpliwości,wskazujenato,żejej
wartośćukształtowałasięznaczniewcześniej,wspołecznościrolniczejdoznającej,
naprzemian,nieszczęśćsuszyipowodzi,głoduiepidemii,wpokorzeznoszącej
niezrozumiałeiniepoddającesiękontroliklęski.Dodzisiajpodstawowym,niemal
rytualnympozdrowieniemjestfraza„Jakciepliwość?”,równoznacznaz„Jaksię
masz?”.Wyglądanato,żezislamizowanespołeczeństwozachowałokoncepcję
cierpliwości,przejętąztradycyjnegożyciaspołecznego,iwłączyłojądonowych
sferzastosowania,Jeśli,naprzykład,Hausańczykniemożeofiarowaćjałmużny
napotkanemużebrakowiczyuczniowiszkołykoranicznej,zwracasiędoniego
słowami:„NiechAllahuzbroicięwcierpliwość”[Kirk-Greene1974:7].Pochwała
cnotycierpliwościzpewnościąnależydonajczęściejspotykanychtematów
powiedzeńiprzysłów.Nawiązaniedocierpliwościmożebyćdosłownelub
metaforyczne:„Jakbyśsięnienacierpiał,przyjdziekrestwoichcierpień”;
„Cierpliwośćjestlekarstwemnawszystko”;„Cierpliwyzdołaugotowaćkamień
inapićsięwywaruzniego”;„Jeśliuzbroiszsięwcierpliwość,towykopieszstudnię
zapomocąigły”;„Jakdługonietrwałabynoc,wkońcuprzyjdzieświt”.Zdarzają
sięjednakprzysłowia,któreuzewnętrzniająskłonnościludzidowykazywania
oznakzniecierpliwienia,będącewopozycjidotychprzytoczonychwyżej:
„Cierpliwośćjestjakziarnowgarnku—szybkosięjezjada”;„Tylkoosiołwykazuje
cierpliwośćuginającsiępodładunkiem”[YusufuYunusa1977:71].
Zawzorowego,przykładnegoczłowiekaniemożnauznaćkogoś,ktoniejest
obdarzony
hankàlii.
Termintenmaszerokizakrespojęciowy,odznaczenia
„rozum”,„zdrowyrozsądek”,„mądrość”,po„stateczność”i„rozwagę”.Człowiek
posiadającytęcechę
(màihankàlii)
jestosobąświadomą,zdroworozsądkową,
przestrzeganormobyczajowychigrzecznościowych,jeststateczny,rozważny
iprzezorny
.Jednozprzysłówcharakteryzujegonastępująco:„Przezornyczłowiek
dajepićkuromnawetwporzedeszczowej”.Człowiekbez
hankàlii
jestnietylko
pozbawionyzdrowegorozsądku,aleniepotrafizachowaćsięwwielusytuacjach
życiowych.
Wliteraturzeustnejpojawiasięczęstopostaćcharakteryzującasię
wàayoo,
czylisprytemiprzebiegłością.Byłatozapewnecechabardzocenionawczasach
przedmuzułmańskich,oczymświadczyjejpopularnośćwzachowanym,zowych
czasów,folklorze.Zręcznewykorzystywaniekażdejokazjikłócisięjakby
zmoralnościąmuzułmańskąidzisiajjużniestanowicechykonstytutywnej
idealnegoHausańczyka.
Zomówionąwyżejroztropnościąirozwagąłącząsiędwieinneważnecechy,
opisywaneterminami
kunyàa
—„wstyd”i
ladàbii
—„dobrewychowanie”.
Kunyàa
tonietylkowstyd,aletakżenieśmiałość,lękliwość,czypoprostu
skromność.Terminemtymokreślasięteżspołecznąinstytucjęwzajemnego
unikaniasię,czuciaprzedsobąrespektuwściśleokreślonychrelacjach
społecznych.Powiedzenie:„Jesteśbezwstydu”jestczęstymimocnymzarzutem
wstosunkudokogoś,ktowsposóbzuchwałynaruszanormyspołeczne.Równasię
onopolskiemupowiedzeniu:„Jesteśbezwstydnąkreaturą”.Takiczłowieknie
zasługujenaszacunekipoważanie,jakpouczaodpowiednieprzysłowie:
„Wstydzeniesiębezwstydnikajeststratączasu”.„Lepiejzostawićsynowidługi,niż
niesławębezwstydności”—pouczakolejnepowiedzenie.
Oile
kunyàa
narzucapewneograniczeniacodozachowaniasięczłowieka,
otyle
ladàbii
nakazujetakiewzorypostępowania,którezapewniajągładki
przebiegrelacjispołecznych.Układności,poszanowaniainnychoczekujesięnie
tylkoodwieśniaka,aletakżeodosóbzajmującychszczytydrabinyspołecznej.
Ogólnierzeczbiorącsłowo
ladàbii
oznaczauległośćwstosunkudoosoby
reprezentującejwyższąpozycjęspołeczną,czydoprzedstawicielawładzy,
młodszychwiekiemludziwstosunkudostarszych.Odnosisiędoosób
