Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
dozwoloneprzepisamiprawa.Regułąpaństwwspółczesnychstałosiępo-
siadaniekonstytucjipisanej(tzw.konstytucjiwznaczeniuformalnym).Do
rzadkościnależałykonstytucje,wktórychnormyonajwyższejmocy
prawnejniebyłyzawartewjednymakcieprawnym,np.wIIIRepublice
francuskiejw1875r.,bądźteż,takjakwAnglii,wywodzącesięzróżnych
okresówhistorycznychiregulowaneaktamioróżnejmocyprawnejlub
wręczzwyczajowymprawemkonstytucyjnym(tzw.konstytucjamaterialna).
Dokanonukonstytucjonalizmuweszływywodzącesięprzedewszystkim
zracjonalistycznejfilozofiiwiekuoświeceniatakiezasady,jaksuwerenności
narodu,systemuprzedstawicielskiego,wdziedzinieorganizacjiaparatu
państwowego–podziałuwładz,gwarancjiprawiwolnościobywatelskich.
Ważnąpodstawądoktrynalnąkonstytucjonalizmustałasięteoriapraw
natury
22
zakładająca,iżpodmiotoweprawaludzkieniesąwynikiemnadania
teoriaprawnatury
przezwładzepaństwoweaniniewynikajązkrólewskichprzywilejów,lecz
biorąsięznaturyrzeczyiprzysługująkażdemuczłowiekowizmomentem
urodzenia.
–pozaAnglią,gdziepraktykarządówparlamentarnychutrwaliłasięjeszcze
WEuropiekonstytucjonalizm
23
rozwinąłsięwpierwszejpołowieXIXw.
teoriaprawnatury
wXVIIIstuleciu.TakżeweFrancji,jużpierwszarewolucyjnakonstytucja
z3września1791r.zafundamentalnezasadyustrojoweprzyjmowała
suwerennośćnaroduitrójpodziałwładzy,awłączonadońDeklaracjaPraw
CzłowiekaiObywatelaz26sierpnia1789r.ukształtowaławzorcowy
katalogpodmiotowychprawczłowiekaiobywatela.Istotneznaczeniedla
rozprzestrzenianiasiękonstytucjimiaładziałalnośćNapoleonaIBona-
parte,którynazajmowanychiuzależnianychodsiebieterytoriach,zali-
czanychdotzw.WielkiegoCesarstwa,nadałprawie30konstytucji,
tworzącschematustrojowymonarchiiopartejnatrójpodzialewładz
iprzewadzewładzywykonawczej.Pokongresiewiedeńskimw1815r.na
drogękonstytucjonalizmuweszłyKrajeZwiązkuNiemieckiego.Jakpodaje
M.Wąsowicz,wlatach1815–1830na86jednostekpaństwowychwEuropie
(wliczającwtoKrólestwoPolskie,WyspyJońskie,znajdującesiępod
protektoratemWielkiejBrytanii,ikantonyszwajcarskie),57posiadało
konstytucjeizamieszkiwałojełącznie78mlnludności.Zarazemtrzy
głównemocarstwaEuropyŚrodkowo-Wschodniej:Rosja,AustriaiPrusy,
liczące83mlnpoddanychw1830r.,niemiałykonstytucji
15
.Tepaństwana
drogękonstytucjonalizmuwkraczaćbędą,reformującustrój,ewolucyjnie:
Prusystanąsięmonarchiąkonstytucyjnąw1850r.,Austriaw1867r.,
przekształcającsięwmonarchięaustro-węgierską,aRosjadopierona
początkuXXw.(w1906).TakwięcdopierooddrugiejpołowyXIXw.
zdecydowanawiększośćludnościkontynentueuropejskiegożyćbędzie
podrządamikonstytucji.
15
M.Wąsowicz,op.cit.,s.133.
29
