Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Konstytucjonalizmeuropejskikształtowałsięwdwóchwyraźnychnur-
tach:konstytucjonalizmumonarchicznego
24
irepublikańskiego.Wdominu-
konstytucjonalizm
jącymwXIXw.konstytucjonalizmiemonarchicznymwyróżnićmożna
monarchiczny
konstytucjeopierającesięnatzw.zasadziemonarchicznej(Monarchisches
Prinzip)ite,którewprowadzałydorozwiązańustrojowychzasadęsuwe-
rennościnarodu.Wpowstawaniuzasadymonarchicznejistotnąrolęode-
grałNapoleonIBonaparte,nadającykonstytucjekrajomwłączanymdo
WielkiegoCesarstwa.TakżefrancuskakartakonstytucyjnaLudwikaXVIII
z1814r.(przykształciektórejznaczącygłosmiałcarRosjiAleksanderI)
jesttuznakomitymprzykładem.Zasadamonarchicznapodkreślałaszcze-
gólnąrolęwładcy,którynadawałpaństwukonstytucję.Panującytym
samymdokonywałsamoograniczeniaswoichuprawnień,aletoondecy-
dowałorozmiarachtegoograniczenia.Takąkonstytucjęnazywano
oktrojowaną(fr.octroyer–nadać).Ozmianiekonstytucjidecydowałmo-
narcha,doniegoteżnależałointerpretowaniejejprzepisów.Wrozwią-
zaniachustrojowychtychkonstytucjiwładzawykonawczawysuwałasięna
planpierwszy,przedustawodawczą,amonarcha,nosicielsuwerenności,
byłnietykalnyinieodpowiedzialnyiprzednimtylkoponosiliodpowie-
dzialnośćministrowie.WpraktycekonstytucyjnejXIXw.ukształtowałasię
monarchiaograniczona
konstrukcjatzw.monarchiiograniczonej
,wktórejograniczenieszerokiej
25
władzypanującego(posiadającegoinicjatywęustawodawczą)polegałona
uzyskaniuzgodyparlamentunaustawywzakresiepodatkóworazprawa
sądowego.
Konstytucjemonarchiczne,mającewswoichprzepisachzasadęsu-
werennościludu,
opierałysięnaregulepodporządkowaniawszystkich
26
zasadasuwerennościludu
wkonstytucjach
monarchicznych
organówpaństwanormomkonstytucji.Wzakresiewładzyustawodawczej
przewidywałyłącznejejsprawowanieprzezmonarchęireprezentację
społeczeństwa.Natakimstanowiskustałam.in.konstytucjaHiszpanii
(z1812):„WładzęustawodawcząwykonująKortezy[parlament]wspólnie
zkrólem”(art.15),a„władzawykonawczaspoczywanakrólu”(art.16),
ikonstytucjeNorwegii(z1814)iNeapolu(z1820).Zdecydowaniezasadę
suwerennościnaroduformułowałakonstytucjaKrólestwaBelgii(z1831),
głosząc:„Wszelkawładzapochodziodnarodu.Władzajestwykonywana
wsposóbokreślonyprzezkonstytucję”(art.25),„władzaustawodawcza
jestwykonywanałącznieprzezkróla,IzbęReprezentantówiSenat”(art.
26),a„dokrólanależywładzawykonawczaukształtowanastosowniedo
przepisówkonstytucji”(art.29)
16
.
Nagrunciełączeniazasadsuwerennościpanującegoisuwerenności
„czwartawładza”
narodutorowałasobiedrogędoktrynatzw.czwartejwładzy,
27
tj.królewskiej.
Zgodniezówczesnąteorią,władzatabyła„sklepieniemcałejorganizacji
politycznej,anależaławyłączniedokrólajakozwierzchnikanarodu,by
16
Cyt.za:M.Sczaniecki,Wybórźródełdohistoriipaństwaiprawawdobienowożytnej,
Warszawa1996,s.132i196.
30
