Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
spekulatywnego3wkwestiinaturyprocesuhistorycznego.Pokazuje,że
heglizmnatrafiawpewnympunkcienanieprzekraczalnegranicewłasnego
dyskursu,dokonujeichnieuprawnionejekstrapolacjiidefiniujejenastęp-
niejako"obiektywne”granicepoznanialudzkiegowogóle.Filozofiadziejów
HeglaprowadzigeneralniezpunktuwidzeniaCieszkowskiegododwóch
możliwychkonkluzji:albopełnasamowiedzahistorycznafilozofii,tj.cało-
ścioweuchwyceniedialektykihistoriijestniemożliwe,awtakimraziespe-
kulatywnafilozofiadziejówHeglajestmistyfikacją,alboteżadekwatne
uchwycenietejcałościznajdujesięjeszczepozazasięgiemteoretycznym
samegosystemuHeglowskiego.Wobuprzypadkachpanlogistycznerosz-
czeniaheglizmuokazująsiębezzasadne.Polskifilozofoptujeostatecznieza
tądrugąkonkluzjąiuzasadniająkompleksowowswoimwznacznejmierze
konkurencyjnymprojekciehistoriozoficznym,wykorzystującwtymcelu
pośrednioaparatHeglowskiejlogikispekulatywnej.Podejmujetymsamym
unikalnąwskalihistorycznejpróbęprzezwyciężeniafilozofiiHeglaodwe-
wnątrz,przezpozytywnerozwinięciejejwłasnychzałożeń.
Wyjściowaidea"historiozofii”,jakoperspektywyfilozoficznejujmującej
dialektycznycałokształtdziejów4,stanowitenaspektkoncepcjiCieszkow-
skiego,któryniedoznał,jaksięwydaje,zasadniczegouszczerbkuwtoku
finalnejerozjiideowejmarksizmu,diagnozowanejprzezzachodniąhistorię
ideimniejwięcejodostatniegoćwierćwieczaXXwieku5.Zpewnychwzglę-
dów,niemożnategosamegopowiedziećokluczowychrysachfilozoficzne-
goaktywizmuCieszkowskiego.CałyprojektfilozofiiczynuCieszkowskiego
stanowihistoryczniejednązpostacipierwotniedośćzróżnicowanegonurtu
myślieuropejskiejreprezentującegoszerokorozumianyparadygmatfilozo-
fiipraktycznej.Jegoklasycznychreprezentantówznaleźćmożnazarówno
nagrunciedziewiętnastowiecznejmyśliniemieckiej,m.in.polewejstronie
szkołyheglowskiej,jakiwobszarzemyślifrancuskiej,przedewszystkim
wszeregachsocjalistówutopijnych.Historycznynurtfilozofiipraktycznej
wdziewiętnastowiecznejmyślieuropejskiejmożnajednakpotraktować
takżejakowzględniejednolityciągrozwojowy,zwłaszczagdyuwzględnisię
m.in.wpływCieszkowskiego(azajegopośrednictwemfrancuskiegosocja-
lizmuutopijnego),poprzezM.Hessa,naMarksa,jakrobiątonajczęściej
___
___
___
___
___
___
_
3SpecyfikęHeglowskiegopojęciafilozofiijako"systemuspekulatywnego”omawia
ŚwiatosławF.Nowicki–por.Ś.F.Nowicki,Przedmowatłumacza,w:G.W.F.Hegel,Encyklope-
dianaukfilozoficznych,tłum.Ś.F.Nowicki,PWN,Warszawa1990,s.XXIinn.
4Por.A.Cieszkowski,Prolegomenadohistoriozofii,op.cit.,s.13-15.
5Por.L.Kołakowski,Głównenurtymarksizmu.Powstanie–rozwój–rozkład,Aneks,
Londyn1988,s.789inn.
10
