Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.Zmianaspołeczna-wybranepodejściateoretyczne
określenie,jakiezasobyiregułyipodjakimiwarunkamipozwalająnawłasnątrans-
formację.Mówiącinaczej,koniecznejestuzyskanieodpowiedzinapytanieoto,
jak,przypomocydostępnychśrodkówiwramachustalonegoporządku,można
zmienićrozkładzasobówiowezasady.WedługGiddensacałytransformacyjny
potencjałleżywrękachjednostek–jestpoprostutymsamym,copodmiotowość
(por.Cohen1987).
DziękiuwagomMargaretArchermożemytrafniejzniuansowaćtenobraz.
Badaczkazauważa,żejakośćstrukturalnychwłasności–zarównoreguł,jakizaso-
bów–jestbardzozróżnicowana,aichnatura,niezależnieodwładzyjednostek,
warunkujeróżnystopieńpodatnościnazmiany.Archerprzywołujeróżnorodne
przykłady:prawopodatkowe,którezmieniasięstosunkowoszybkoiłatwo,zde-
cydowanietrwalszeprocedurybiurokratyczneizapisykonstytucyjne,nieelastyczne
normyzwiązanezpłciąkulturowączyograniczonezłożamineralne,którychwyczer-
pywanianiesposóbodwrócić.Wobecróżnorodnychregułizasobów,aktorzyspo-
łecznidysponująograniczonąwładzą,którejgranicewynikająnietylezpołożenia
icechsamychjednostek,ilezespecyficznychwłaściwościstruktury.Realnemoż-
liwościreprodukcjibądźtransformacjistrukturyniesązwiązanetylkoiwyłącznie
zwładząjednostek.Archerpodkreśla,żepewnekonfiguracjeregułizasobów,
wyraźnieuosabianenp.przezinstytucjespołeczne,reprezentująceichnajszerzej
rozpowszechnioneitrwałewzory,działająstosunkowoniezależnieodnas–Hza
naszymiplecami”i/lubHprzednaszymioczyma”.Powtarzalnośćpewnychpraktyk
nietylewięcwskazujenarutynizacjęireprodukowaniespołeczeństwaprzez
aktorów,ilenatrwałośćisztywnośćograniczeń,któreoninapotykają1.
Specyficznycharakterpewnychelementówstrukturywskazujenajeszczejedną,
kluczowądlanas,kwestię.Archer(1985,1988)przedstawiająwpolemicewobec
założeńokreślonychmianemHmituintegracjikulturowej”.Mitoznaczaprzyjmo-
waniewnaukachspołecznychzałożeniaowysokimstopniuspójnościijednorod-
ności,odnoszącejsięzarównodospójnościlogicznejmiędzyróżnymielementami
kultury(idee,ideologie,wierzenia,dyskursy,źródłalegitymizacjiitp.),jakizgod-
nościprzyczynowo-skutkowejmiędzykulturąasystememspołecznym(rozumianym
przedewszystkimjakosystemwspółpracyikonfliktówróżnychgrupspołecznych
wynikającychzodmiennychinteresówizróżnicowanejwładzy).Mitkulturowej
integracjilekceważyznaczenieniespójnościwramachsystemukulturowegoispo-
łecznego,niezauważaróżnorodnościgrupspołecznychiobecnościalternatywnego
układuzależnościmiędzygrupami,odrzucającmożliwośćzaistnieniajakichkol-
wiekwarunkówpodważającychzakładanąintegracjęijednolitość.Odnoszącsię
wprostdoproblematykizmianyspołecznej,Archerutrzymujerozróżnieniena
systemkulturowyispołecznyiteoretyzujenatematmożliwychzależnościmiędzy
1WtymkontekścieArcherrozbijateżGiddensowskieHzlepienie”władzy,podmiotowościjedno-
stekitransformacjispołecznej,zdecydowanieutrzymując,żerelacjatamożebyćujmowanatylkona
zasadachewentualności.Wobecspecyfikiograniczeństrukturalnychpojawiająsięprzynajmniejtrzy
zastrzeżenia.Popierwsze,potencjałzmianybędącycechąstrukturymożeniezostaćwykorzystanyprzez
tych,którzymająwładzę.Podrugie,wykorzystaniestrukturalnegopotencjałudozmianyniekoniecznie
musizakładaćwykorzystaniewładzy.Potrzecie,znacznawładzamożezostaćwykorzystanawdanym
kontekście,ostatecznienieprowadzącdożadnejzmiany.
21
