Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Troismonnaies«isiaques»demel-DikkaàAlexandrie(saisonsdefouilles1963–2006)
prédécesseurs,maisaussilesfonctionnaireslocaux,devaiententenircompte,mêmeàl’époquelecultechrétien
simposaitdeplusenplusdanslaviepublique.Sonexpansionfutfacilitéeparlapromulgationen313del’éditdetolé-
rance72.Danscetobjectif,leclergéchrétiententaitaussiàfaireappelàdescultestraditionnels73.SocrateleScholastique
(HistorieecclésiastiqueI18)notequel’évêqueAlexandrereçutlordredetransférer«dansl’église»lacoudéeduNil.
D’aprèsA.Martin,ilsagissaitleplusvraisemblablementdelancientempledeSaturnereconvertienl’égliseSaint-
Michelparlemêmeévêque,peut-êtreàloccasiondelacrueduNilen326ou327.74LacoudéeduNiltraditionnel-
lementportéeenprocessionaudébutdelacrue,avaitunesignificationsymbolique,toutcommesymboliqueétaitle
lieudesaconservation,cest-à-direleSérapéumcentraldAlexandrie75.Sibienque,quelquesdizainesdannéesaprès,
en362,lempereurJulienlApostatordonne«quelacoudéeduNiletlessymboles[desdieux]fussentportésselonles
coutumesancestrales,àSarapis»(Sozomène,HistorieecclésiastiqueV3)76.SelonD.Bonneau,lasérieenquestionfut
frappéejustementàcetteoccasion77.
Lecontextearchéologiquedeladécouvertedesmonnaiesde
Kômel-Dikkanepermetpasdepréciserleurdata-
tion.L’unedesmonnaiesdecelotaétéfortementrayée(incisée)etpliée.Lamonnaieatrèsbienpuêtrepliéeacci-
dentellement,déjàenfouie;maisilyadesraisonsdecroirequelleétaitdéjàrayéelorsquelleparvintàKômel-Dikka.
Ladestructiondesmonnaies,surtoutàlasuitedeladamnatiomemoriaeofciellementvotéeparlesénatromain,fut
alorsunepratiquecourante
78
.Danslecasétudié,ilsagitplutôtdutémoignagedunsentimentdaversion;ilreste
àsavoirsicestdelapartdunchrétien.LestroismonnaiesmisesaujouràKômel-Dikkaapportentunnouveau
témoignagedel’émissionqui,danslhistoiredumonnayagedelapérioderomaine,nereprésentequunépisodeinfime,
maisqui,àl’époquedonnée,apujoueruncertainrôle,nonpastantéconomiquequeculturel,etdecefaitéveiller
devivesémotionsauseindelapopulationégyptienne.
TraductiondeKatarzynaBartkiewicz
JetiensàexprimericimaprofondegratitudeàBarbaraTkaczowquimabienveilleusementfournidetrèsprécieuses
informationssurlhistoireetlatopographiedAlexandrie,ycomprissurKômel-Dikka,etsuggestionsbibliographiques.
JeremercietoutaussivivementGrzegorzMajcherekpourlesdonnéesconcernantlelieudedécouvertedesmonnaies
àKômel-Dikkaquilmaaimablementcommuniquées.JesuisparticulièrementreconnaissanteàDonaldArielet
GabrielaBijovsky,ainsiqueBrunoCallegherquiontbienvoulupartagerlesinformationssurlesmonnaiesdécouvertes
enIsraël.MesremerciementsvontaussiàKatarzynaPawłowskaquiestlauteurdesclichésdesmonnaies.Silepré-
sentarticleapuêtrerédigécestgrâceauxtravauxréalisésdanslecadreduprogrammed’échangesentrelAcadémie
PolonaisedesSciences,lEgyptianAcademyofScientificResearchandTechnologyetlIsraelAcademyofHumanities.
JeremercieaussiKatarzynaBartkiewiczdavoiracceptélatâchedetraduirecetexteenfrançais.
Abréviations
P.Oxy.XVI=B.P.Grenfell,A.S.Hunt,H.I.Bell(éd.),TeOxyrhynchusPapyriXVI,Nos.1829-2063,Graeco-Roman
Memoirs19,Londres1924.
RIC=H.Mattinglyetal.,TeRomanImperialCoinage,vol.I-X,Londres1923-1994.
Référencesbibliographiques
Alföldi,A.
1937
AFestivalofIsisinRome,DissertationesPannonicae2,Budapest.
72Lechangementdattitudeàl’égarddeschrétiensestattestéentreautresparl’éditdeGalliende260quirendauxchrétiensleurslieuxde
culteenÉgypte,Martin1984:212;cf.calendrierdesévénementsàl’époquedelatétrarchieetdeConstantin,Wipszycka2015:95-97.
73Cf.Bonneau1964:421-435.Exempledeconfusiondemotifschrétiensetpaïens,cf.texteduIVes.P.Oxy.XVI1830b:
«...blessedfertilizingriverofEgyptasrisenbythepowerofChrist»(traductiondel’éditeur);demême,représentationsduNildans
lartcopte,Bonneau1964:pl.Xb.
74Martin1984:219avecn.52.
75Martin1998:13;Merkelbach1995:319,§552;voiraussiWipszycka2015:253,n.38.
76D’aprèsBonneau1964:431;cf.Hairy2011:108;Merkelbach1995:319,§552.
77Bonneau1964:431,identifieaudroitlareprésentationdufleuveNil,sanspourautantprocéderàlanalysedétailléedecetteémission.
78Cf.Hostein2004.
41