Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
transformację(np.poprzezpowierzaniestarympodmiotomnowychzadańczy
dodawanienowychorganizacjidostaregosystemu).
Cezuraczasowamonografii,wktórejszczegółowobadamtrajektorięścieżek
rozwojuinstytucjiwywiaduwsiedmiuporównywanychpaństwach,tookresod
XIXwieku,dokładniejod1789roku103dokońcadrugiejdekadyXXIwieku.
WyjątekstanowijedynierozdziałIIIzewzględunato,żeskoncentrowałemsię
wnimnawykazaniu,żedoczasuinstytucjonalizacjiwywiaduijegopowiązania
zestrukturamipaństwamożemyraczejmówićoelementachdziałalnościwy-
wiadowczejniżowywiadziewedługwspółczesnejdefinicjitegopojęcia.Dlatego
wtymrozdzialesięgnąłemdoprzykładówzróżnychpaństw(nietylkosiedmiu
krajówanalizowanychwkolejnychrozdziałach)zczasówznaczniewcześniej-
szych,począwszyodstarożytnościdoXVIIIwieku.
WłaściwaanalizaewolucjiinstytucjiwywiaduwStanachZjednoczonych
Ameryki,Rosji,Chinach,WielkiejBrytanii,Francji,NiemczechiJaponiiroz-
poczynasięodrozdziałuIV.Wyjaśnieniawymagawybórtychsiedmiupaństw
doanalizyporównawczejistudiówprzypadku.Zdecydowałemsięnatakieze-
stawieniezkilkuprzyczyn.Popierwsze,sątonajczęściejwskazywanepaństwa
wliteraturzeprzedmiotupodwzględemichwkładuwrozwójwywiaduwciągu
ostatnichdwóchstuleci(oczywiściekażdepaństwowróżnymstopniu).Podobna
opiniapanujeteżwśródpraktykówwywiadu.Podrugie,państwatemajądługą
tradycjędziałalnościwywiadowczej,aścieżkaewolucjiwspółczesnegowywiadu
jakoinstytucjipaństwarozpoczęłasiętamwdośćpodobnymczasie104.Potrzecie,
wtychkrajachpanująróżneustrojeisystemywładzy.Sąwśródnichzarówno
państwademokratyczne,jakiniedemokratyczneoraztakie,któreprzechodziły
transformacjęustrojowąizmieniałyformęwładzynaróżnychetapachhistorycz-
nych.Ichporównaniewanaliziedługookresowej,wtymbadaniepunktówkry-
tycznych,którymibezwątpieniasązmianyustrojowe,dobrzewpisałosięwcel
moichbadań,gdzieważnympunktemjestporównanieścieżekrozwojuwywiadu
wpaństwachdemokratycznychiniedemokratycznych.Poczwarte,wybranepań-
stwasązróżnicowanekulturowo,mająodmiennesystemyprawneorazspecyficz-
neuwarunkowaniageopolityczne.Uważam,żewybórdoanalizyporównawczej
StanówZjednoczonych,Rosji,Chin,WielkiejBrytanii,Francji,NiemieciJapo-
niijestodpowiedniinajlepiejdopasowanydostrategiibadań.
103RozpatrywałemwiekXIXniewkategoriachkalendarzowych(1801–1900),leczwe-
długperiodyzacjistosowanejwlicznychpracachnaukowych,czyliod1789r.(wybuchre-
wolucjifrancuskiej)do1918r.(zakończenieIwojnyświatowej).
104Zuwagąnapewneopóźnieniepoczątkówprocesuinstytucjonalizacjiwywiadu
wprzypadkuChin.
49
