Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
nalniezorganizowanego”przedsiębiorstwaprzemysłowego.Racjonalnośćkapi-
talistycznegoprzedsiębiorstwasprowadzasiędotego,żedysponujeonostałym
kapitałem,wjegoramachwystępujezaplanowanaspecjalizacjaigenerowanyjest
zyskdziękiregularnieodbywającejsięwymianietowarowej.Kontrolaprocesu
produkcjiwtakimprzedsiębiorstwieodbywasięprzezrozrachunekpienięż-
ny,cooznacza,żezarównozużytewprocesieprodukcjidobramaterialne,jak
iwykorzystanasiłaroboczaprzedmiotemkalkulacjipieniężnej.Warunkami
koniecznymidziałaniakapitalizmunowoczesnegoracjonalnaksięgowośćoraz
oddzielenieprzedsiębiorstwaodgospodarstwadomowego.Cechąspecyficzną
tegokapitalizmujesttakżeformalniewolnaorganizacjapracy(Kozyr-Kowalski,
1967,s.228-231;Weber,2011,s.53-58).ReinhardBendix(1975)przedstawia
opisanyprzezWeberakapitalizmnowoczesnyjako
wielkikomplekswzajemniezesobąpowiązanychinstytucji,któreopie-
rająsięnaracjonalnych,aniespekulacyjnychmetodachosiąganiazysku.
Komplekstenskładasięprzedewszystkimzprzedsiębiorstwopartych
nadługoterminowychinwestycjachkapitałowych,wolnej(wsensie
prawnym)siłyroboczej,racjonalnympodzialepracywewnątrzprzed-
siębiorstwaorazpodzialefunkcjiprodukcyjnychpomiędzyróżneprzed-
siębiorstwapoprzezmechanizmrynkowy.
Bendix,1975,s.54;por.Grabowski,2012a
Racjonalnemetodyosiąganiazyskumożnaidentyfikowaćjakoograniczenie
iracjonalnetemperowanieirracjonalnegodążeniadozysku.Dążeniedomoż-
liwiedużegozyskupieniężnego,żądzazłotaniemawłaściwienicwspólnego
zkapitalizmem.nKapitalizmjestdążeniemdozyskuwsposóbtrwały,racjonal-
niekapitalistyczny:dociąglenowychzysków,dorentowności”(Weber,1994,
s.5).Wprzedsiębiorstwachrentownośćumożliwiałażelaznaklatkabiurokracji
(Sennett,2010a),czylipowstaniesprawniefunkcjonującychorganizacji,wktó-
rychjasnoopisanerolepracowniczepozwalałynaefektywnąrealizacjęprzez
zatrudnionychposzczególnychzadań.Wtakichorganizacjachjasnoopisane
1.Etykapracywujęciusocjologicznym
reguły,przepisyzwiększałydyscyplinę,umożliwiającosiąganiezysku(Grabow-
ski,2010a).
DlaWeberakapitalizmtotakżeduchkapitalizmu(Furnham,1990a).Nie-
mieckisocjolog(Weber,1994;2010;2011)opisałduchakapitalizmuwbezpo-
średnimsąsiedztwieetykiprotestanckiej.Jestondefiniowanyzapomocąskład-
nikówtejetyki.Komplikujetonapewnoukazaniepewnychzwiązkówmiędzy
tymikonstruktami,cobyłoprzecieżgłównymtematemwspomnianychprac.
Składnikiemduchakapitalizmujestnapewnoidea,żeintensywnapracajest
obowiązkiem,nktóregowykonywaniestanowiwartośćsamąwsobie”(Bendix,
1975,s.52).Człowiekpowiniendobrzewykonywaćswojąpracęnietylkodla-
tego,żemusi,lecztakżedlatego,żechcetakrobić:jesttobowiemwyrazcnoty
iźródłoosobistejsatysfakcji.Stanowitoobowiązekiwłaściwąpostawęczłowieka
24
wobecjegopracyzawodowej,nbezwzględunacharakterpracy”(s.52).Mak-