Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
20
RozdziałI.Ogólnywstęphistoryczny
-dedukcyjnym,tojesttakim,wktórymstwierdzasięnajpierwzałożenia,apotem
wysnuwasięznichkonsekwencje.Ponieważdedukcjatransmitujeprawdziwość,
trafnośćpierwszychzasadgwarantujeautomatycznieprawdęichlogicznych
konsekwencji.Tenobraznaukiodegrałolbrzymiąrolęhistorycznąibyłdominu-
jącydoczasówOdrodzenia.WkładArystotelesadoepistemologiipolegał,po
pierwsze,naugruntowaniuempiryzmugenetycznegoimetodologicznego,po
drugie,wyraźnierozgraniczyłrozmaitepostaciepoznania,mianowicie,spo-
strzeżenie,pamięć,doświadczenieinaukę(tylkoostatnieuważałzaepisteme
wpełnymtegosłowaznaczeniu),potrzecie,stworzeniunarzędzilogicznychdla
naukiwpostacipierwszejsystematycznejteoriiformalno-logicznejinauki
odefiniowaniu.Zarysowałteżnajbardziejwpływowąkoncepcjęprawdy,zwaną
klasycznąlubkorespondencyjną.
FilozofiagreckapoArystotelesiebyłazorientowanaprzedewszystkim
etycznie,wszelkieinneproblemyrozważanowtedyzpunktuwidzeniapraktycz-
nychregułosiąganiaszczęścia.Zepistemologicznegopunktuwidzenianajważ-
niejszyokazałsięsceptycyzm.Zalecałonpowstrzymywaniesięodwydawania
stanowczychsądówjakodrogędoosiągnięciaszczęściajakonaczelnąwskazówkę
etyczną.Skoroosiągnięciesceptyckiegoideałuetycznegowymagapowstrzymy-
waniasięodstanowczegogłoszeniaczegokolwiek,zadaniemepistemologiistało
sięwyjaśnienieracji,dlaktórychtakwłaśniemiałobybyć.Starożytnisceptycy
zebralicałyszeregargumentówwskazujących,żenicniemożnastanowczo
twierdzić.Poznaniemożnauzyskaćbądźbezpośrednio,bądźteżpośrednio.
Stosowniedotego,sceptycypoddalikrytyceobasposobyuzyskiwaniawiedzy.
Poznaniebezpośredniejestniemożliwedlanastępującychracji,czylitzw.tropów
(wedlewyliczeniaAinezydema):1.Rozmaitestworzeniaróżniepostrzegająte
samerzeczy;2.Różniludziepostrzegająodmiennietesamerzeczy;3.Różne
zmysłydająrozmaitespostrzeżeniatychsamychrzeczy;4.Tesamezmysłydają
odmiennespostrzeżeniazależnieodokoliczności;5.Percepcjaniekiedyzależyod
lokalizacjispostrzeganegoprzedmiotu,np.odjegoodległości;6.Percepcjajest
częstozależnaodośrodka,np.powietrza;7.Percepcjamożezależećodliczby
przedmiotówiichskładu;8.Percepcjazależyodrelacjipomiędzyspostrzegają-
cymaspostrzeganymprzedmiotem;9.Napercepcjęwpływająnaszeoczekiwania;
10.Napercepcjęwpływająróżneokolicznościspołeczne,np.wychowanieczy
religia.Takwięc,poznaniebezpośrednieniedostarczawiedzy.
Nielepiejprzedstawiasięsytuacjauzasadnianiapośredniego,któremoże
byćalbodedukcyjne,alboindukcyjne.Pierwszejestobciążonebłędempetitio
principialbopopadawregressusadinfinitumalbomusiodwołaćsiędoprzesłanek
uzasadnionychbezpośrednio.Anipetitio,aniregressusniemogąbyćtolerowane
zlogicznegopunktuwidzenia,natomiastodwołaniesiędoprzesłanekuzasad-
nionychbezpośrednioodrazucofanasdowymienionychwyżejdziesięciutropów.
Takwięc,uzasadnianiededukcyjneniemożedostarczyćpoznania.Tosamo
jednaknależy,zdaniemsceptyków,stwierdzićouzasadnianiuindukcyjnym,bo
jegoprzesłankinieuzasadniająwyprowadzanejkonkluzjiwsposóbpełny.Wten
sposóbsceptycystaralisięokazać,żeżadnazmożliwychmetodpoznawczychnie
