Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
NowypragmatyzmGrzegorzaW
.Kołodki–oposzukiwaniachekonomiiprzyszłości
29
nawiązującejdodziedzictwaKeynesa.Dlaklasykówoszczędnośćbyłacnotąumoż-
liwiającąakumulacjękapitału.Dziękiniejpojawiałsięwzrostgospodarczyumoż-
liwiającywyrwanieludzkościzpermanentnegostanuubóstwatraktowanegoprzez
Malthusajakoczynniknaturalny,aniekonsekwencjabłędniezaprojektowanych
instytucjispołeczno-gospodarczych.NapoczątkuXIXwiekutooszczędnyprzedsię-
biorcazapewniałdynamikęówczesnejgospodarki.WXXwiekuuwagęekonomistów
wcorazwiększymstopniuprzykuwałrozrzutnykonsument,którydziękiwydat-
komgenerowałpopyt.Wielkośćpopytustałasięjednązpodstawowychkategorii
umożliwiającychzrozumieniefunkcjonowaniagospodarkiwteoriikeynesowskiej.
DlategoteżP.A.Samuelson,głównyorędownikmyśliKeynesa,umieściłwykres
funkcjikonsumpcjinaokładcepierwszychtrzechwydańswojegosłynnegopodręcz-
nikaEconomicsz1948roku12.Wtradycjikeynesowskiej,wprzeciwieństwiedojej
klasycznejpoprzedniczki,nadmierneoszczędnościprowadządospadkudynamiki
gospodarki.Oszczędnościprzestająbyćcnotąiprzejawemroztropności,stającsię
jednązprzyczynkryzysu.
Zanimanalizafunkcjikonsumpcjistałasiętrwałymelementemdziedzictwa
myśliKeynesa,zachowaniakonsumentówkrytycznieoceniałnatomiastVeblen.Sfor-
mułowałontezę,zgodniezktórąprzyczynąkonsumpcjijestnietylkokonieczność
zaspokojeniawłasnychpotrzeb,alechęćzademonstrowaniaprestiżuipozycjispo-
łecznej13.Wdrugiejpołowielat50.XXwiekukrytykękonsumpcyjnychzachowań
jednostekpodjąłrównieżJ.K.Galbraith,któryzwróciłuwagęnato,żepodtrzy-
mywanieprzezekonomięneoklasycznązałożeniaosuwerennościkonsumentanie
znajdujeobecnieuzasadnienia.Korporacje,kreującnoweprodukty,równocześnie
kreująnowepotrzeby.Wtensposóbrodzisiędependenceeffect–efektzależności
(Galbraith1969,146–154).Efekttenmożnapotraktowaćjakoswoistąparafrazę
prawarynkówSaya.OilewujęciuSayapodażkreowaławłasnypopyt,towujęciu
Galbraithapodażkreujenowepotrzeby.WedługKołodkitakimechanizmkreowa-
niapotrzebjestgłównymźródłemniestabilnościwspółczesnychgospodarek,któ-
rympotrzebnyjestzrównoważonywzrostgospodarczy,ichuczestnikomnatomiast
potrzebnyjestumiar.
Kołodko,krytykującparadygmatekonomiiopierającysięnazałożeniumak-
symalizacjiwłasnejkorzyści,przypominaVeblena,któryprzeszłostolatwcześniej
dokonałostrejkrytykirodzącegosiękonsumpcjonizmuspołeczeństwaamerykań-
skiego.VeblennazwałpogońzabogactwemHkonsumpcjąnapokaz”,abogatych
AmerykanówHklasąpróżniaczą”.Kołodkoidziejeszczedalejwswoichpostulatach
niżVeblen,gdyżdomagasięprzewartościowaniapostawspołecznych.Wjegoopinii
równieważnąrolądlaekonomisty,jakopisywanieiwyjaśnianierzeczywistościgospo-
darczej,jestwytyczanienowychkierunkówrozwojuspołecznego.HDobraekonomia
–stwierdzaKołodko–tonietylkoopisświata;totakżeinstrumentjegozmianyna
lepsze”(Kołodko2013,378).
12OmówieniewpływupodręcznikaP.A.Samuelsonanakolejnegeneracjeekonomistów
przedstawiłM.Skousen(1997,137–152).
13CzwartyrozdziałswojejsłynnejTeoriiklasypróżniaczejVeblenzatytułowałHKonsumpcja
napokaz”.
