Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
52
BIZANTYJSKIRYWALZACHODU–PODSTAWYPOTĘGI
edukacyjnąrolę.AleTurcyniezdołalizniweczyćponadtysiącletniejtradycjiintelektualnej
Bizancjum.Wkrótce,wrazzwielkąemigracjąuczonych,tradycjataujawniswójniezwykły
potencjał:przekażąoniEuropiewielkispadekgreko-bizantyjskiejkultury,którystanie
sięjednymzdwóch,oboknurtułacińskiego,podstawowychskładnikówrenesansowego
humanizmu.
TymczasempoupadkuKonstantynopola,noszącegoteraznazwęStambułu,mimo
emigracjiwieluuczonychsułtanMehmedIIzdecydowałsięutrzymaćuczelnięijużw1454r.
powstałapodporządkowanaTurkomWielkaSzkołaNarodowa(MegálitońGenousScholi).
ZakładałjązprzyzwoleniemsułtanapatriarchaKonstantynopolaGennadiusScholarios,
którypowierzyłfunkcjęprzełożonegoszkołyTesalczykowiMatthaiosowiKamariotisowi.
Szkołapodpanowaniemtureckimpodżadnymwzględemnieprzypominałajużjednak
dawnegoPandidakterionu.Wswoimnowymkształcienieodpowiadaławieluuczonym,
którzyuprzedniozdecydowalisiępozostaćwKonstantynopolupoddominacjąTurcji.
Teraz,mimosporegoliberalizmuosmańskichsułtanów,wmiarękolejnychrozczarowań
iograniczeńdoszłonietyledowielkiejjakuprzedniofaliemigracyjnej,iledostopniowego
ubywaniaichzKonstantynopola.
WpływyPandidakterionupozaBizancjum
GdypaństwasąsiadującezBizancjumdojrzewałydorangikrólestw,zinicjatywy
ichwładców,częstowmłodościstudiującychwKonstantynopolu,zaczęłypowstawać
szkołyczerpiącezPandidakterionujakowzorca,choćzpewnościąniemiałypodobnego
rozmachu.ByłatoprzedewszystkimzałożonaprzezBorysaIwBułgariiKniżnowaja
SzkołafunkcjonującanajpierwwPlisce,aw893r.podniesionanawyższypoziomiprze-
niesionadoPresławiaprzezstudiującegowcześniejwKonstantynopolusynaoraznastępcę
SimeonaI.InnaszkołaczerpiącawzorcezKonstantynopolapowstałaprzyklasztorze
wOchrydzie,zyskującsławęwcałejEuropie.Obieomawiamwinnymmiejscu
44
.WArmenii
funkcjonowałaakademiawmonastyrzeGladzor;wGruzjipodobnaakademiaklasztorna
powstaławFasizibyłanazywanadrugimiAtenami.Wobuostatnichkrólestwachrozwijano
kontaktyzBułgariąizbizantyjskimiklasztoramizgóryAthoswzakresierozmaitychnauk,
aprzedewszystkimfilozofiiiteologii.To,czymszkoływGruzjiiArmeniiróżniłysięod
wzorcaPandidakterionu,tonieporównaniemniejszezainteresowanienaukamiświeckimi.
CzerpałyraczejzteologiczniezorientowanejkonstantynopolskiejSzkołyPatriarchalnej.
44
Zob.podrozdz.Chrystianizacjapierwszychpaństwsłowiańskich.
