Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Podstawybizantyjskiejkultury–edukacjainauka
51
lubzamówiłuktóregośzeswychpoddanychdziełoOceremonialecesarskim(gr.Perites
basileioutaxeos,łac.Decaeremoniis).WpodobnysposóbpowstałtraktatOzarządzaniu
cesarstwem(gr.ProstonidionuionRomanon,łac.DeadministrandoImperio),atakże
Excerptahistorica-naktóryskładałysięfragmentydziełróżnychhistorykówantycznych.
Todziękitejantologiiznamy,choćtylkoczęściowo,niezachowanedodziśprace.Niezanie-
dbałtradycjiprawnejimperiumdziełemDelegationibus,aswemudziadowipoświęciłVita
Basilii(gr.BiosBasileion).Zadbałteżonależytewynagrodzenienauczycieliiustanowił
rodzajstypendiówdlastudentów.ZajegoczasówdominowałydwiejednostkiPandidak-
terionu:szkołanauczającaprawa-DidaskaleiontouNomeo,izorientowanynafilozofię
GimnazjonFilozoficzny-GimnasionFilosophike.
Złeczasydlaszkolnictwanastąpiłyzapanowaniawlatach976-1025BazylegoII,
gdyżjakjużwiemy,cesarztennieprzepadałzauczonymi.Sytuacjazmieniłasię,gdyna
horyzoncienaukibizantyjskiejpojawiłsięMichałPsellos(1017-78),osobowośćoniezwy-
kłychhoryzontachumysłowych.Jakmałoktorozumiałwagęuczelniiprowadzonychtu
studiów.PodjegowpływemcesarzKonstantynIXMonomach,którypanowałwlatach
1042-55,podniósłuczelnięzupadkuiobdarzyłPsellosatytułemWysokiegoFilozofa
-YttatosFilosofon.PoPsellosieprzełożonymwydziałufilozofiizostałJoannisItalczyk,
aprawa-JoannisXifilinos,obdarzonytytułemTwórcyPrawaPaństwowego.Niezaniedby-
wałaPandidakterionucesarzowaEudokia,októrejkronikarzpisał:Dnieznaminnejkobiety,
którabyłabylepszymprzykłademmądrościniżona”
41
.ZkoleioMichaleVII(1071-78)
wypowiedziałsięPsellos:Dcesarzogarniałwszystkiedyscypliny.Stawałwszrankizfilozo-
fami,mógłcośpowiedziećodsiebiewrozmowachzretorami[ś]dyskutowałzoptykami
oodległościachiodstępachpromieniświetlnych,agdytrzebabyłoposłużyćsięalegorią,
częstoprzechodziłtuswegohistoryka[ś].Niezajmowałsięwszczegółachmetrami
jambicznymi,mimotoimprowizowałwnichwiersze,ichociażzwyklebrakłomurytmu,
potrafiłwyrazićzdrowąmyśl[ś]jednymsłowem:stanowiłonwnaszychczasachzjawisko
równocześniebarwneigodnewielkiejmiłości”
42
.
ZajęcieKonstantynopolaprzezkrzyżowcówwlatach1203-04oznaczałokryzys
edukacjiwBizancjum.WiększeniżdotądznaczeniezyskaławtedySzkołaPatriarchalna.Jest
równieżmożliwe,żeuczelniaświecka,niechętnietraktowanaprzezDłacińskich”władców
Konstantynopola,schroniłasiępodopiekęKościoła,bypoprostuprzetrwać.Niewyklu-
czoneteż,żenastąpiłajakaśbliżejnieokreślonasymbiozaobu.Natomiastzestronykrzy-
żowcówDmałojestśladówjakiejkolwiekintelektualnejdziałalności.[ś]łacińskicesarz
Baldwinnajwidoczniejplanowałustanowićtamuniwersytetwstyluzachodnim(głównie
wceluprosetylizacjiGreków),alenigdysiętoniezmaterializowało”
43
.
PoodzyskaniuKonstantynopolazrąkkrzyżowcóww1261r.mamydoczynienia
ztzw.renesansemPaleologówipróbamirestytucjiszkolnictwawyższego.MichałPale-
olog(1261-82)przywróciłPandidakterion,lokującgowbudynkachprzyległychdoświą-
tyniHagiaSofia(kościołaMądrościBożej),anastępniewklasztorześw.Jakuba.Para-
dokshistoriisprawił,żegdyuczelniawyraźnieodzyskiwaładawneznaczenie,Bizancjum
jetraciło.ZupadkiemKonstantynopoladawnyPandidakterionprzestałodgrywaćswoją
41
42
M.Psellos,Kronika,ks.VII,4,s.211.
Ibid.,s.226.
43
D.J.Geanakoplos,ConstantinopleandtheWest,s.95.
