Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
46
BIZANTYJSKIRYWALZACHODU–PODSTAWYPOTĘGI
Pandidakterion–pierwszyuniwersyteteuropejski
Pierwsząwhistoriicywilizacjieuropejskiejuczelniąpaństwowąstałsiękonstanty-
nopolskiPandidakterion.Greckanazwapandidakterionjestwdośćoczywistymznaczeniu
odpowiednikiemwywodzącejsięzłacinynazwyDuniwersytet”:prefikspantookreślenie
powszechności,uniwersalności,didakteriontomiejscenauczania(łac.didasko–nauczać,
wyjaśniać,lubdidaxis–nauczanie+terion–końcówkatworzącaformęrzeczownikową).
HistorycyBizancjumsąnaogółzgodni,żezałożenietejuczelnistanowiłoDpierwszyświa-
domywysiłekpaństwabizantyjskiego,byprzejąćkontrolęnadsprawamidotyczącymi
wyższegowykształcenia”
17
.PowstanietejszkołybyłowydarzeniemDbezprecedensu[ś]
miałazawyłącznycelkształcenieurzędnikówadministracjipaństwowej”
18
.Leczpotrzeby
państwoweiadministracyjneniestanowiłyjedynegouzasadnieniajejistnienia.Bizanty-
nistaPaulLemerlepisze,żeważnabyłamotywacjaambitnychjednostekchcącychosią-
gnąćwimperiumwyższystatusiwejśćdouprzywilejowanejwarstwyspołecznościmiejskiej
-couchesocialeurbaine
19
.
Nasuwasięjednakpytanie,czyPandidakterionbyłuczelnią,którazdzisiejszego
punktuwidzeniamiałauniwersyteckicharakter.Niebrakbadaczy,którzywtowątpią.
NawettakwytrawnyznawcakulturybizantyjskiejijejwpływunaEuropęjakDeno
J.Genaekoplos,ilekroćpiszeotejuczelni,słowoDuniwersytet”ujmujewcudzysłów
20
.Nie
mapodtymwzględemżadnychwątpliwościPaulSpeck,któryw1973r.jużwtytulemono-
grafiiuczelnibizantyjskiejbezwahaniaużyłtegookreślenia:DieKaiserlicheUniversitätvon
Konstantinopel–CesarskiUniwersytetwKonstantynopolu
21
ń
WchwilipowstaniaPandidekterionmiał31odpowiednikówkatedr,przyczym
16prowadziłonauczaniewjęzykugreckim,a-15połacinie.Wiedzaoichpóźniejszej
działalności,choćniemała,pełnajestjednakluk.Sąokresy,wktórychuczelniaalboprze-
stawałaistnieć,albonatyleobniżałapoziom,żenieodnotowywałyjejfunkcjonowania
żadneźródła.ZwłaszczawVIIw.zpowoduwyraźnegokryzysuedukacyjnegoDzaczęło
zanikaćrozróżnieniemiędzywykształceniemśrednimiwyższym”
22
.Cowięcej,wróżnych
okresachpojawiałysięrozmaitenazwyszkołyiniewiadomo,czybyłatowciążtasama
instytucja,czypojejewentualnymupadku,np.wokresachinwazjiarabskich,awarskich
isłowiańskich,kolejnanazwaoznaczałapowołanienowejbądźtylkojejodnowieniepod
innymszyldem.Wśródkilkukolejnychnazwspotykamytakie,jakWielkaUczelnia–Mega
Didaskaleion,UczelniaPowszechnabądźpoprostuWszechnica-OikoumenikonDidaska-
leion,kiedyindziejwystępujeEkpaideuterion(gr.ekpaideuo-wychowywać+końcówka
tworzącarzeczownik-tereo-czuwać,opiekowaćsię).Zewzględunaswojąpóźniejszą
lokalizacjęnatereniecesarskiegokompleksupałacowegoonazwieMagnauraumieszczona
tamuczelniabyłaokreślanajakoPandidakteriontesMagnauras.WieluhistorykówBizan-
17
A.Markopoulos,Education,w:OxfordHandbookofByzantineStudies,edsE.Jeffreys,J.F.Haldon,R.Cormack,
Oxford2008,s.785-795.
18
A.Markopoulos,InSearchfor)HigherEducation),s.34.
19
P
.Lemerle,Lepremierhumanismebyzantin,Paris1971,s.256.
20
D.J.Geanakoplos,ConstantinopleandtheWest,Madison,WI,1989,s.95-96.
21
P
.Speck,DieKaiserlicheUniversitätvonKonstantinopel,DByzantinischesArchiv”,z.14,München1974;zob.też:
M.Loukaki,Université.Domainebyzantin,w:DictionnaireencyclopédiqueduMoyenÂge,t.II,Paris1997,s.1553.
22
C.Mango,HistoriaBizancjum,s.146.
