Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Podstawybizantyjskiejkultury–edukacjainauka
Nauczaniepodstawoweiszkolnictwośrednie
45
BizantyjczycyodziedziczylipoantycznymRzymiegłębokiszacunekdlaedukacjijako
ważnegoelementufunkcjonowaniapaństwa.DSpołeczeństwobizantyjskiebyłowykształ-
cone.Edukacjanapoziomiepodstawowym,szerokodostępna,niekiedynawetnaszczeblu
wsi,itodlaobupłci-rzeczniedopomyślenianachrześcijańskimZachodzieprzezsetki
jeszczelat-gwarantowaławysokipoziompiśmienności.Udziałkobietwkulturzebyłznaczny,
wieledamzarystokracjistudiowało,zajmowałosiębadaniaminaukowymi,pisało”
15
.
Liczbaicharakterbizantyjskichszkółpublicznych,choćichistnieniejestniewątp-
liwe,niesąznane,gdyżniemaonichinformacjiźródłowej:natympoziomiemałoktodbał
osporządzaniejakiejkolwiekdokumentacji.Dziecirodzinpatrycjuszowskichzpewnością
miałyindywidualnychtutorów,podobniejakwstarożytnejGrecjiiRzymie.Pozostałeuczyły
sięzazwyczajwjednoosobowychszkołachorganizowanychczęstowdomachnauczycieli.
BogatemiastaimperiumnaBliskimWschodzieprzeznaczałynatencelpomieszczenia,
któremożnaokreślićjakokomunalne,iprzynajmniejdoinwazjiislamu,częstoopłacały
nauczycieli.WKonstantynopoluimniejzasobnychmiastachimperiumnawynagrodzenie
tychżeskładalisięrodziceuczniów.Dzieciwwieku6-10latuczonoprzedewszystkim
podstawpisaniaiczytania.
Napoziomieśrednim,dlamłodzieżywwieku10-16lat,nauczyciel(gr.gramma-
tikos)prowadziłzajęciazpodstawliteraturyklasycznej,zarównogreckiej,jakiłacińskiej.
PocząwszyodkońcaVIw.,nauczaniewjęzykułacińskimbyłostopniowowypieraneprzez
grekę.Naukamiałacharaktergłówniepamięciowy,królowałytekstyHomeraorazbiblijne
Psalmy.Wużyciupozostawałydawnepodręczniki,sięgająceczasówhellenistycznych,jak
gramatykaDionizjuszaTraka(ok.170-ok.90p.n.e.).Zawartewniejzasady,przeniesione
nagruntjęzykałacińskiego,szybkostałysięwzoremdlaśredniowiecznychpodręczników
gramatycznychspozaBizancjum.MniejwięcejodIXw.nauczanieuzupełnianom.in.Kano-
namiżyjącegow1poł.IXw.TheognostosaGrammatikosa.Obejmowałyone1006zasad
iskupiałysięprzedewszystkimnapoprawnejodmianieikońcówkachposzczególnych
wyrazów.Podręczniktenczerpałzestarszychźródeł,atakżedodanownimwłasnerozwa-
żania.Niektórzynauczycielesamipisaliteksty,napodstawiektórychprowadzilizajęcia.
Zpocz.XIw.pojawiłysięschedepisaneprzeznauczycieli,rodzajeesejówilustrujących
zasadygramatyki.NatomiastwXIVw.widocznestałysięerotemata,zbiorypytańiodpo-
wiedzidotyczącychzasadgramatykiiliteratury,któreuczniowieopanowywalipamięciowo.
Rozwijałsięsystemwspomaganiaprzeznauczycielawysiłkówzdolniejszychistarszych
spośródnich.PopularnazaśwzachodniejEuropieedukacjaklasztornaDnigdynieistniała
wBizancjum,wyjąwszypoziompodstawowy[ś]niektórezwiększychklasztorówzapew-
niałyniepiśmiennymnowicjuszom,częstomłodymchłopcom,pewnepodstawy.Uczono
ichposługikościelnejifragmentówStaregoTestamentu.Naukudzielałnaogółstarszy
mnich[ś].Nauczanie«świeckichdzieci»wklasztorach,uznanezaniestosownejeszcze
przezśw.Bazylego,nieznalazłopoparciaprzezcałyokresbizantyjski”
16
.
15
P
.Rietbergen,EuropańDziejekultury,tłum.R.Bartołd,Warszawa2001,s.119.
16
C.Mango,HistoriaBizancjum,tłum.M.Dąbrowska,Gdańsk1997,s.147;zob.też:I.Anastasiou,TheStateof
EducationinByzantiuminthe9thCentury,w:KyrillandMethodios.ACelebrationon1100thAnniversaryofTheirMission,t.I,
ed.idem,Thessaloniki1966,s.29-77.
