Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wczesneherezje
Montanizm
33
Szerzącysięodpoł.IIw.montanizmbyłzkoleiruchemreligijnymzapoczątko-
wanymweFrygii.Nazwa-utrwalonawIVw.-pochodziłaodreformatoraruchuMonta-
nusa(zm.ok.180),którynieprzywiązywałzbytniejwagidopodstawteologicznych,zato
preferowałdążeniedoradykalnychzmianwzakresieobyczajówimoralności.Oniinni
przywódcymontanizmutwierdzili,żeprzemawiaprzeznichDuchŚwięty,stądwyma-
galiabsolutnegoposłuszeństwawobecgłoszonychprzeznichzasadinakazów.Odrzu-
caliautorytetKościoła,uważając,żegłównymiautorytetamisąbiblijniprorocy.Uznawali
tylkojednomałżeństwo,adrugiepośmiercipierwszegomałżonkauważalizacudzołóstwo.
Bylizwolennikamisurowejascezyiostrychpostówjakosprawdzianusilnejwoli.Dążyli
domęczeństwa,zalecalinieunikanieprześladowań,anawetświadomepoddawaniesięim.
Arianizm
Donajwcześniejszychodłamówherezjinależałarianizm.Jegopodstawystwo-
rzyłAriusz(256/260-336),kapłanwAleksandrii.Wswychpoglądachzanegowałpogląd
orównorzędnejboskościosóbTrójcyŚwiętejjakoniebiblijny.WedługAriuszaChrystus
jakoSynBożyniejestbogiem,atylkonajdoskonalsząistotąludzkąstworzonąprzezBoga
Ojca.Niebyłogowcześniej,gdyżniejestpotwierdzonajegoobecnośćwStarymTesta-
mencie,azatemSynBożydochwilinarodzinzMariinieistniał.AriuszodbierałJezusowi
przymiotwszechwieczności.SwąkoncepcjęwyraziłwpoemacieThalia.Arianizmszybko
zyskałszerokizasięg,alejakoniebezpiecznydlachrześcijaństwazostałpotępionyna
SoborzeNicejskimI(325),gdzieuznanoboskąrównośćiwspółistotnośćBogaOjcaiJego
Syna.Ponieważherezjapleniłasięnadal,potępionojąponowniewKonstantynopolu(381).
WXw.zwalczałjąKosmaPrezbiter,utrzymując,iżherezjatajestczymśnieporównanie
gorszymniżwszystkierazemwziętegrzechyludzkie:Dwidząc,żewszystkietegrzechynie
równająsię[tej]herezji,[diabeł]wszedłnajpierwwAriusza,któryzacząłbluźnićprzeciwko
SynowiBożemu,nieuznającgozarównegozOjcem,alezaaniołaipoddanegoBoga,
zapominającosłowachChrystusa:«JaiOjciecjednojesteśmy»”
36
.Arianizmcieszyłsię
ogromnąpopularnościąuludówgermańskich,szczególnieGotów;przetrwałwśródtych
ostatnichdoVIIw.,aszczątkowonaKrymiedopodbojutureckiegowXVw.
Pelagianizm
Niewielemniejszyzasięgodarianizmumiałpoczątkowopelagianizm,herezjaopie-
rającasięnapoglądachPelagiusza(ok.354-427),brytońskiegomnicha,którydziałał
wlatach380-418wRzymieiPalestynie.OdrzucałonkoncepcjęłaskiBożejjakoniezbędnej
dozbawienia,gdyżuważał,żeczłowiekdziękiwłasnemuwysiłkowimoralnemu,kontrolo-
wanemuprzezwolę,możeprowadzićuczciweżycieiuzyskaćzbawienie.Jednymznajbar-
dziejwywrotowychpoglądówPelagiuszabyłoodrzuceniegrzechupierworodnegojako
jednorazowegobłęduAdamaiEwy,którymniepowinnosięobciążaćcałejludzkości.
36
NiegodnegoKosmyPrezbiteramowa,s.73.
