Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ROZDZIAŁ2
Nazwijmygo
Minimalnymwarunkiemumotywowanegodziałania:motywymogąbyć
przypisanesprawcom,którzymająideęzarównoceluswojegopostępowa-
nia,jakiśrodków,którenależałobyprzedsięwziąćdojegourzeczywistnie-
nia,orazpotrafiąwpływaćnaichdobór2.
Kiedywobecnejpracyużywamtegotradycyjnegopojęciamoty-
wuwodniesieniudoczynów,zakładam,iżpowiedzenie„czynxwy-
konanyzostałzmotywum”pociągazasobązarównotwierdzenie,że
„czynxwykonanyzostałzpowodum”jakiuznanie,że„mnależy
uważaćzaprzyczynęczynux”.Mówiącinaczej–to,cojestmotywem
działaniasprawcy,musibyćteżuważanezaprzyczynęjegopostępo-
wania.Niejestjednakwymagane,żebysprawcabyłświadomyfak-
tycznejprzyczynywykonanegolubwykonywanegoczynu.Możemy
przypisaćmotywosobie,któraswojąodmowęodbyciasłużbywoj-
skowejuzasadniapacyfistycznymświatopoglądem,choćtaknapraw-
dępowodemtejodmowyjeststrachprzedmożliwościązastosowania
wobecniejprzemocyprzezstarszychżołnierzy.Niewiedzasprawcy
codorzeczywistegopowodutakiegoanieinnegodziałaniauniemoż-
liwiauświadomieniesobieprzezniegoogólnegoceludziałaniaoraz
racjonalnego–wprzyjętymprzezHume’aznaczeniu–postępowa-
nia,polegającegonaoptymalnymdoborześrodków3.Różnicapomię-
dzytakopisanymdziałaniemaczynamiodruchowymipolegam.in.
natym,żeichprzyczynyniemogąbyćuznanezamotywysprawcy.
Oznaczato,żechoćkażdymotywmożebyćnazwanyprzyczynądzia-
łania,tojednakniekażdąprzyczynędziałanianazwaćmożemymoty-
wem.WtymkontekścieznanetwierdzeniePatrickaNowella-Smitha,
zgodniezktórymnieumotywowanedziałaniejestniemożliwelogicz-
nie4,oznacza,iżkażdedziałaniemusimiećprzyczynę.
Pojęcia„motyw”oraz„motywacja”wmodelutradycyjnymozna-
czającośdynamicznego,charakteryzującegosięsiłązdolnąwpływać
napostępowanieewentualnychsprawcówjakocausaeefficientis.Ta-
kieogólnerozumienieniepozwalanasprecyzowaniejegorzeczywi-
stejnatury,formistnienia,aniteżnazdefiniowaniesposobu,wjaki
wpływaonnadziałanie.Umożliwiajednakokreślenieprzedewszyst-
kimkoniecznychokolicznościużyciasamegopojęcia,zawierającego
minimalnywarunekumotywowanegodziałania,orazsformułowanie
2K.Baier,„Autarchy,ReasonandCommitment”,Ethics1989,t.100,s.95–97.
3InnegozdaniajestB.Gert,Morality.ANewJustificationoftheMoralRules,
Oxford1988,s.36.
18
4P.H.Nowell-Smith,Ethics,London1965,s.124.
