Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
30
RozdziałI:Założeniateoretyczneł
Konkretyzacjaprzedmiotudociekań
Wpracyprzyjęłamzałożenie,iżpisanieoŚląskumogłostanowićproblem
dlaautorówsyntez.Otokraina,stanowiąca—wydawałobysię—fundamen-
talną,immanentną(możewręczDpierwotną”)częśćskładowąhistorycznego
bytuzwanegoDPolska”—odpadła.CzymżewięcbyłicoznaczyłŚląskdla
Polski,skoromógłbyłsięonodniejoddzielić,aonabyławstanieegzystować
bezniego?Czymstałsiępóźniej?Jakżeujmowaćlosyobszaru,któregorelacje
zmacierząukształtowałysiętakniejednoznacznie?Wjakimstopniunaprzy-
kładwolno(idokiedy!?)widziećwnimrdzennyfragmentPolski,awjakim
zakresienależyantycypować(choćgrozitohistorycznymanachronizmem)jego
późniejsze,odrębneiswoistelosy?JakwkońcupostrzegaćsamychŚlązaków?
CzyjakoDrodowitych”Polaków,czyteżmożejakowspólnotęzachowujących
jużodpoczątkuswoichhistorycznychlosówjakiśrystrwałejodrębności?Od
kiedy(iczywogóle!)możnaichnazywaćCzechamilubNiemcami?60Histo-
riografiastanęławięctutajwobeczadaniauchwyceniainarracyjnegooddania
jestkompetentnymarbitremwsprawachliteratury
,azarazemgrupąodniesieniadlapisarza.
Piszesiędlapublicznościwielokrotniewiększej,którakonsumujeliteraturę,aleniejest
jejznawcąikompetentnymkrytykiem,dlapublicznościdalekiejimilczącej,[ł]której
pisarz»nieczuje«.[ł]Pisarz[ł]przemawiadozbiorowościstanowiącejznacznyprocent
społeczeństwa,aleniebędącejpartneremwtakimsensie,jakodbiorcapisarzaklasycznego:
publicznośćnieodpowiada,leczzgadzasięlubniezgadza[ł].Odpowiedzi—komen-
tującej,oceniającejczypolemizującej—możeoczekiwaćskądinąd:odwyodrębnionej
właśniegrupyspecjalistówprofesjonalniezwiązanychzliteraturą—pisarzy
,krytyków
itp.—stanowiącychtrzonelitykulturalnej,która[ł]jestdlaniegogrupąodniesienia.
»Szerokapubliczność«otrzymujetylkoutworyi—ewentualnie—informacjeiopinie
przekazywaneprzezelitę;odpowiedzipowstającewobrębietejzbiorowości,nieprzenikają
dosiecielity
,wktórąwłączonyjestautor[ł].Adresatempisarzajestwięcrównocześnie
»szerokapubliczność«,zktórąniemakontaktuzwrotnego,orazstosunkowowąskaelita
ekspertów,zktórąjestwielorako—takżekomunikacyjnie—powiązany
.To,copisze,będzie
interpretowaneiocenianewdwóchzbiorowościach,napodstawiedwóchróżnychsystemów
oczekiwań,kryteriówzałożeń”.J.Lalewicz:Komunikacjajęzykowailiteratura.W:Społeczne
funkcjetekstówliterackichiparaliterackich.Red.S.Żółkiewski,M.Hopfinger,K.Rudzińska.
Wrocław—Warszawa—Kraków—Gdańsk1974,s.376—378.Por.teżL.Escarpit:Rewolucja
książkił,s.22—25.Opisanystanrzeczy
,rozpoznawanytuwodniesieniudodziełzzakresu
fikcjiliterackiej,musiał,moimzdaniem,występowaćtakżewstosunkudoDniefikcjonal-
nych”książekocharakterzehistorycznym(dziełhistoriografiiocharakterzesyntetycznym).
OdpowiednikiemDelityekspertówliterackich”byłobytuoczywiścieformującesięwtedy
środowiskoprofesjonalnychhistoryków
.
60Złożonośćtejostatniejkwestiiwhistorycznymkontekściecelnieobrazujenp.tekst
IdziegoPanica.Zob.I.Panic:CumipsiPoloniessent.Zbadańnadświadomościąnarodową
mieszkańcówGórnegoŚląskawśredniowieczu.W:Ojczyznawielkaimała.Księgapamiątkowa
wydanazokazji40‑leciaOddziałuPolskiegoTowarzystwaHistorycznegowCieszynie.Red.
I.Panic.Cieszyn1996,s.30—39.
