Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
18
Zproblematykidiagnozysystemufonetyczno-fonologicznego
jakosubstytucjaielizja)oraznieprawidłowerealizacjepara-ipseudofonemo-
we,wktórychnieodnajdujemyjednoznacznychwłaściwościfonemowych7.
Podstawytworzeniagłosekwintencjonalnymmówieniu
Różnicowaniegłosek(dokładniejmówiąc:różnicowaniezespołówich
dystynktywnychiniedystynktywnychwłaściwości)wintencjonalnymmówie-
niujestinicjowane(ikontrolowane)ośrodkowo,afinalizujesięwwyniku
zautomatyzowanegoróżnicowaniaczynnościoddechowo-fonacyjno-artykulacyj-
nychwobwodowym(oddechowo-fonacyjno-artykulacyjnym)aparaciewymo-
wy.Wintencjonalnymodbieraniumowy(wrozumieniu)kolejnośćprocesów
(ośrodkowegoiobwodowego)jestodwrotna:fonemowaidentyfikacjagłosek
wmorfemachdokonujesięośrodkowo,ainicjowanajestróżnicowaniemgłosek
wobwodowymsłuchaniu.
Dziecko,zanimpotrafitworzyćfaległosoweookreślonych,jednoznacznych
właściwościachdystynktywnychiniedystynktywnychdanegojęzyka,doświad-
czadźwiękotwórczegodziałanianarządówaparatuwymowywniejęzykowych
(instynktownych,odruchowych,impulsywnych,przypadkowych)czynnościach
(oddechowych,pokarmowych,emocjonalnych,poznawczych)oraz1równoleg-
le1obcujączfalamigłosowymiwswoimotoczeniu,zdobywawiedzę(jasną)
odźwiękach,oszczególnychwłaściwościachiszczególnejrolidźwięków
mowy,wtym1przedewszystkim1ozwiązkuichbrzmieniazruchami
narządóworazofunkcjonalnymzróżnicowaniuichfonetycznychwłaściwości
wfonemowejstrukturzejęzyka.Wrażenia(słuchowe,wzrokowe,czuciowe,
ruchowe),gromadzonewtokuzewnętrznegoiwewnętrznegodoświadcza-
niadźwięków,przekształcawwyobrażenia,kształtującsłuchowo-wzrokowo-
-czuciowo-ruchowewzorcegłosek,którestanowiąpodstawękontrolowanego
słuchowoeksperymentowaniawtworzeniudźwiękówwprejęzykowymgawo-
rzeniu,anastępnie1wpołączeniuzwiedząowłaściwościachifunkcjach
zjawiskdźwiękowych1celowegotworzeniadystynktywnychiniedystynk-
tywnychwłaściwościgłosekwintencjonalnymmówieniu8.
Ostateczniejakośćrealizacjifonemówzależyzatemjednocześnie
odjakości(uwewnętrznionych)wzorców,odjakościaparatuwyko-
nawczego(budowanarządówoddechowo-fonacyjno-artykulacyjnych)oraz
7Szerzejzob.BiOSTAPIUK:Zaburzeniadźwiękowejrealizacjifonemówjęzykapolskiego1
propozycjaterminówiklasyfikacji.nAudiofonologia”1997,t.10,s.1161136;EADEM:Głoska
jakodźwiękfonemowywmowie…;EADEM:Dyslalia.Obadaniujakościwymowywlogopedii.
Szczecin,WydawnictwoNaukoweUniwersytetuSzczecińskiego,2013.
8Szerzejzob.BiOSTAPIUK:Dyslalia…
