Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
B.Ostapiuk:Dźwiękowerealizacjepolskiegofonemu/l/…
19
odumiejętnościwykonaniazłożonychczynnościoddechowo-fonacyj-
no-artykulacyjnych.
Ocenawłaściwościdźwiękówmowyiichinterpretacja
jakopodstawakwalifikacjidologopedycznejterapii
Oznaczatozarazem,żepodejmowaniedecyzjiopotrzebie,rodzajuiczasie
rozpoczęciadziałańnaprawczychwprzypadkunieprawidłowychdźwiękowych
realizacjifonemów(atakżedziałańzapobiegawczychjużwokresieprzedjęzy-
kowym)wymagarozważeniazłożonychzwiązkówizależności,jakie
zachodząmiędzywłaściwościamiwzorca,aparatury,umiejęt-
nościiwłaściwościamidźwiękowychrealizacjifonemów.
Rozstrzyganie,czyosobniczawłaściwośćfonetycznawmowiejestzjawi-
skiemwadliwym,czynaturalnym,wiążesięjednakzwielomawątpliwościami.
Jednedotycząniejednoznacznejgranicymiędzyfonetycznymiwłaści-
wościamiprawidłowychinieprawidłowychrealizacjifonemów,szczególnie
wzakresiewłaściwościniedystynktywnych.Inne1interpretacjiprzyczynich
powstawania,coznaturyrzeczyjestzawiłe,gdyżtesame(lubpozorniete
same)nieprawidłowewłaściwościdystynktywne(naprzykładawibracyjność
wrealizacjachfonemu/r/)iniedystynktywne(naprzykładmiędzyzębowość
wrealizacjachfonemówprzedniojęzykowych)mogąpowstawaćzrozmaitych
powodów(patologicznych1iwówczasnależądozespołuobjawów,bądź
niepatologicznych1iwówczastrzebajeuznaćzanaturalnezjawisko
osobnicze,naprzykładrozwojowe),atesamepowody(patologiczneinie-
patologiczne)prowadządorozmaitychwłaściwościfonetycznych.Pomijanie
pozornienieważnychszczegółówmożeprowadzićdobłędnychinterpretacji
przyczynowo-skutkowych,anastępnie1doniewłaściwejterapii.
Przykłademjednostronnejinterpretacjiwłaściwościwdziecięcejwymowie
jestlingwistycznakoncepcja,wktórejaprioriprzyjmujesię,żerealizacjeoce-
chachdystynktywnychinnegofonemu,czylisubstytucjeielizje(wymowatypu
[lak],[oak]zamiast[rak];[jego],[oego]zamiast[lego];[sum],[oum]zamiast
[szum]itp.),przed5.17.rokiemżyciasąnaturalnymzjawiskiemrozwojowym
(powstająniewwynikumankamentówwzakresiewzorców,aparatuwykonaw-
czego,umiejętności,leczsąwyrazemichniedojrzałości)iexdefinitionenie
wymagająlogopedycznejterapii,gdyżsamoistnieprzekształcąsięwdojrzałą,
prawidłowąformęgłoskową(dozjawiskwadliwychzaliczasięwyłącznie
nieprawidłowewłaściwościniedystynktywne,czylitakzwanedeformacje).Są
jednak,jakzbadańipraktykiwynika,takiesubstytucje(ielizje),którezczasem
przekształcająsięwdeformacje,trzebazatem1choćbypostfactum1uznać,
