Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.1.Notiondefigementetd’expressionfigée...
19
lescritèresd’ordresémantiquegénéralementinvoqués,deuxlesonttoutparti-
culièrement:celuiduparadigmesynonymique,etceluidelacompositionnali-
té.Sicescritèresdéfinissentlacatégoriedesexpressionsfigées,J.-C.
Anscombre(2003)remarquequelesparémies(àsavoir:proverbes,dic-
tonsetadages)nefontpaspartiedecetteclasseparcequ’ilséchappentsou-
ventauxcritèressurcités.
W.Chlebda(1997,2003),parlantdesphrasèmes,accentueavanttout
leurcaractèrerépétitifdanslediscours.Ilsouligneaussilerôledelaprosodie
danslareconnaissancedesphrasèmes.C’estunaspectpeuétudiéjusqu’àpré-
sent,maispeut-êtreest-celaprosodie(c’est-à-dire,l’aspectphoniquedesuni-
tésfigées)quipermetauxlocuteursd’identifiertelleoutellelocutionendis-
cours.Lesstructuresfigéespossèdentleurspropriétésaccentuelleset
intonatives,etcesfacteurspeuventprobablementfaciliterleuridentification
danslachaîneparlée(cf.W.Chlebda,1997).
L.Zaręba(1988),àsontour,attribueauxexpressionsfigéesquelques
traitsprincipaux,àsavoir:
laglobalitéformelleetsémantique,
l’asymétrieentreleplandel’expressionetceluiducontenu,
lanon-continuitédescomposants.
Parcontre,C.Cacciari(1989)parledequatretraitsessentielsquica-
ractérisentlesexpressionsfigées.Leurspropriétéssontlessuivantes:
Lesexpressionsfigéesrompentaveclalibertécombinatoire.J.J.Katzet
P.M.Postal(1963)lesdéfinissentcommedesexpressionsdontlesens
n’estpasunefonctioncompositionnelledesignificationdesélémentsgram-
maticauxquilesconstruisent.S.Ullman(1962)etD.A.Cruse(1986)
soulignentquecettepropriétédesexpressionsfigéespermetparfoisdelesdi-
stinguerdelasimplemétaphorequiestquandmêmemotivéeparuncalcul
compositionnel.Deplus,W.Chafe(1970)etD.A.Cruse(1986)mon-
trentquecetraitdesexpressionsfigéesvadepairavecl’impossibilitéde
modifierlibrementdesséquencesfigéesenintroduisantparexempledesad-
jectifsàleurstructureinterne.
Pourtant,lesexpressionsfigéespeuventengloberégalementdesstructures
lexicalesquiseprêtentàuneinterprétationlittérale(cf.p.ex.U.Wein-
reich,1966).
Lesexpressionsfigéesrejettentlaflexibilitésyntaxique.Cettepropriétéaété
attribuéeauxstructuresfigéesavanttoutgrâceauxlinguistesducourantgé-
nératifettransformationnel(cf.p.ex.J.J.KatzetP.M.Postal,1963;
U.Weinreich,
1966;
W.Chafe,
1968;
B.Fraser,
1970;
F.Newmeyer,1972;QuangPhucDong,1971;G.Nun-
berg,I.Sag,T.Wasow,1983).
B.Fraser(1970)aproposéunclassementdesexpressionsfigéessui-
vantleurspossibilitéstransformationnellesendistinguantseptniveaux: