Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Kategorieczasu
21
nyczas,biegamyzestoperem,wypoczywamyzzegarkiemnaręku.Ityl-
koczasamiudajenamsięnatrochęuciecodzegarka.
WXXIwieku,gdyszybkośćipośpiechstałysięsymbolemżycia,co-
razczęściejpojawiająsiękoncepcjezwolnieniatempa,zatrzymaniasię
wbiegu,utrzymywaniarównowagimiędzypracą,życiemrodzinnym,
wypoczynkiem.Wyglądanato,żejesttotakatęsknotadopowrotudo
życiawczasiezdarzeniowym,aleczymożliwa?
Czasumysłowy
CzaspodleganietylkoopisanymprzezEinsteinaobiektywnymprawom
fizykiorazodkrytemuprzezNewtonaefektowiukładuodniesienia,ale
takżebardziejsubiektywnymprocesompsychologicznym.Stanemocjo-
nalnyczłowieka,osobistaperspektywaczasu,tempożyciawspołeczno-
ści,którejjestsięczłonkiem–wszystkotowpływanasposób,wjaki
doświadczasięczasu
13
.
WjednejznajwcześniejszychpowieściVirginiiWoolfdajesięzaob-
serwowaćzałożenie,żeumysłuciekazegaromikreujeswojewłasne,su-
biektywnepojęcieczasu.Procesypamięcioweimyśleniebohaterówtej
powieścipotwierdzają,iżumysłnieświadomie„przełącza”sięmiędzyte-
raźniejszościąasubiektywnąprzeszłością,liniamyślizmieniakierunek.
Wjednymzfragmentówksiążkipodkreślono,żeprzeszłośćnieprzerwa-
niezajmujeumysłczłowiekaorazżeczłowiekzdolnyjestprzywołaćją
bezwysiłku.Ztegoteżpowodurozumbędziezawszeuciekałzegarom
irządziłsięprawamiswojegowłasnego,subiektywnegoorazpodświa-
domegoczasu.
Innymczynnikiem,któryrozpraszauwagęiuniemożliwiazdyscy-
plinowaniemyśli,jestsennajawielubteżmarzeniesenne.Wieleprzy-
kładówwyraźniepokazuje,żeumysłjestwstaniezmieniaćwymiary
czasoweorazprzestrzennedośćłatwoibardzoszybko.Człowiekpotra-
fiprzywołaćprzeszłośćwswoichwspomnieniachorazdodaćnowypo-
ziomdoswojejświadomościpoprzezwyobrażaniesobielubdziękisnom
oobiektachlubsytuacjach,którenieistniejąinigdynieistniały.
Pojęcieczasuumysłowegozwiązanejestrównieżzkwestiątzw.„roz-
proszeniaJA”.HenryBergson,filozoforazteoretykwspółczesnyVirginii
Woolf,uważał,żeistotyludzkiezamiastdziałać,zapadająwsen.Skut-
kiemjest„rozproszenieJA”,któreoznacza,iżumysłczłowiekastajesię
zdolnydoprzypomnieniasobiekilkuobrazówjednocześnie.Ztegoteż
powodunależywysnućwniosek:człowiekwramachwłasnegoumysłu
potrafiodwiedzaćróżnemiejscawtymsamymmomencie.
Umysłrazjeszczeudowadnia,żerządzisięswymwłasnym,wewnętrz-
nymisubiektywnymczasem.Czasumysłowyjestelastycznyitolerancyj-
ny,copozwalanazagłębianiesięwewspomnieniach,snach,odczuciach
orazumożliwiaprzywoływanieodległychorazobcychobrazów–wszyst-
kowjednymmomencie.
13
Zob.Ph.Zimbardo,J.Boyd,op.cit.,s.20.
