Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
38
łania.Legiściwprostmówiliopotrzebieporządkuisilnejwładzy.Konfucjaniścizaś
tworzyliideologiędoswoichdziałańiniąstaralisięjeusprawiedliwiać.
6.Odpowiedzialnośćzbiorowabyłatrwalezakorzenionawchińskimsystemiepraw-
nym.Jednakjejformyzmieniałysięwrazzezmianamipanującychdynastiiirosnącymi
bądźmalejącymiwpływamitradycyjnychchińskichszkółfilozoficznych.
CzasydynastiiQintoprzedewszystkimokresdużychwpływówlegistówiichkon-
cepcjisurowegoprawajakoelementuzapewnieniaporządkuspołecznego.Wdziele
SimaQiana,Zapiskihistoryka(109–91r.p.n.e.),karazbiorowawystępujeniezwykle
często.UkaranotakplanującegobuntkochankażonykrólaZhengaw238r.p.n.e.:
ZgładzonoLaoAiaiwszystkichczłonkówjegoroduażdotrzeciegostopniapokrewieństwawłącz-
nie.[…]WszyscydomownicyLaoAiazostalipozbawieniswychdóbriprzesiedlenidokrainy
Szu.
Zabitowszystkichichkrewnychiwszystkichichklientów.Cizaś,którychwinabyłalżejsza,zosta-
liskazaninazbieraniedrzewanaopałdlaŚwiątyniPrzodkówprzeztrzylata,poczympozbawiono
ichrangiiprzesiedlonodokrainySzu.Ponadczterytysiącerodzinprzesiedlonowtensposóbdo
Fangling26.
Obowiązywałwówczaszwyczajkaraniaczłonkówrodzinydotrzeciegostopnia
pokrewieństwa,czyliojca,synówiwnukówprzestępcy.Surowakaraobejmowałateż
klientów,czyliosobymającekontaktyhandlowezezbrodniarzem.Nauwagęzasługuje
rzadkopojawiającasięwźródłachformakarypolegającanazbieraniudrewnanaopał
dlaŚwiątyniPrzodków–matonietylkozwiązekzkultemprzodków,aletakżestanowi
jednązwczesnychformrobótpublicznych.
ObowiązującezapanowaniadynastiiQinprawabyłysurowe,alestałynawysokim
poziomieprawnym.Stworzonopodstawysilnego,scentralizowanegocesarstwaifunk-
cjonalnychregulacjiprawnych.Mimotodośćkontrowersyjnamożesięwydaćopinia
JianfuChena,któryokreśliłprawoQinówjako:mostadvancedstageoflegaldevelop-
mentofthetimeintheworld27.
WokresierządówdynastiiQinprawostawałosięcorazbardziejsurowe,szczegól-
niewzględemkonfucjanistów,którzysprzeciwialisięwielureformomwprowadzanym
przezcesarza.LegistaLiSywydałw213r.p.n.e.edyktospaleniuksiągkonfucjańskich
iustanowiłprawo,któregłosiło:„Ktobędziesięnastarożytnośćpowoływał,przeciw-
stawiającsięczasomobecnym,niechajzostaniezabitywrazzcałymswymrodem”28.
Niewspominasięjużoograniczeniukarydotrzeciegostopniapokrewieństwa.
ZapanowaniadynastiiHan(Zachodniej,202r.p.n.e.–8r.n.e.;Wschodniej,25r.
p.n.e.–220r.n.e.)nastąpiłaliberalizacjaprawa,któramiałazwiązekzpragnieniem
uspokojeniabuntówpoupadkudynastiiQinorazzrosnącymiwpływamikonfucjani-
stów.Rządylegistówbyłyprzedstawianewcorazciemniejszychbarwach,ażstałysię
synonimemterroruiabsolutyzmu.Odżegnywanosięodpraktykstosowanychprzez
Qinówizmierzanodozłagodzeniasystemukarnego.SzlacheckadynastiaQindążyła
26Sy-maTs’ien,SynSmoka.FragmentyZapiskówHistoryka,tłum.M.J.Künstler,Warszawa2000,s.37,
43–44.
27„Najwyższystopieńzaawansowaniaprawnegowowymczasienaświecie”(zob.J.Chen,ChineseLaw,
s.6).
28Sy-maTs’ien,SynSmoka,s.61.
