Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
37
bazowałonawspomnianychwięziachzprzestępcą,stanowiłowystarczającąpodstawę
dowymierzeniakary.Zakładano,żesprawcaczynumógłrozmawiać,konsultowaćsię
zosobamimubliskimi.Anawetgdybydotegoniedoszło,tozwiązaneznimosobybyły
odpowiedzialnemoralniezajegozachowanie.Wwypadkukarzbiorowychobowiązy-
wałaodwrotnośćzasady:actusnonfacitreumnisimenssitrea17.
Jeśliprzestępcanieotrzymywałkaryśmierci,zwyklepiętnowanogoprzezresztęży-
ciajakozbrodniarza.Obcinanoprzestępcomwłosyimalowanoimgłowęnaczerwono
albowypalanoznaktatuaż.Zausunięcietegotypuoznaczeńgroziłysurowekary18.
Konfucjańskieujęcieprzestępstwamiałojeszczejednąwartąuwagikonsekwen-
cjęnieobowiązywałazasada:nullapoenasinelege19.Katalogprzestępstwbyłot-
warty.StosowanieanalogiizostałozapoczątkowanewczasiepanowaniadynastiiHan,
ausankcjonowanojeprawniezadynastiiSui20.Byłatoniezwykletrwałacechaprawa
chińskiego,gdyżzabronionotegotypupraktykprawnychdopieronamocyPrinciplesof
Constitutionw1908r.ipotwierdzonodwalatapóźniejwTheNewCriminalLaw21.
5.Szkołakonfucjanistów(rujia)iszkołalegistów(fajia)stawiałyróżnezadaniaprzed
prawem.Wedługtejostatniej,prawobyłoelementemzachowaniaspołecznegoporząd-
ku.WklasycznymdzieleszkołylegistówHanFei-tzuprzedstawionopostulatyposłu-
szeństwaustawie,wprzeciwieństwiedopostępowaniazgodnieztradycją.Wszelkie
karymiałymiećprzedewszystkimfunkcjęodstraszającąirepresyjną.Niebranopod
uwagęzasadmoralnychprzestępcy,alepragmatyczneskutki,jakiedanyczynspowodu-
je.Karanospołecznąszkodliwośćczynu,aniemoralną.
Teorieszkołyrujiabyłyzgołaodmienne:„Konfucjusz[…]byłstanowczoprze-
ciwnyideiprawastanowionego.Niechciał,abyludzizniewalałaobawaprzedkarami,
leczbyurzekałichblaskolśniewającejcnoty”22.Wzoremcnotywcałympaństwiemiał
byćcesarz,awokręguurzędnik.Jegowysokapozycjaspołecznawynikałaztego,że
wstosunkudoswoichpodwładnychmiałfunkcjęwychowawczą.Niepełniłjej,stosując
środkikarnelubadministracyjne,aledającmoralnyprzykład23.
Porządekspołecznyutrzymywanoniezapomocąprawa(fa),aleetyki,rytuałów(li).
Ks.prof.AntoniKośćtwierdzi,żewkonfucjańskichChinachbardziejmiarodajnabyła
ritusprudentianiżiurisprudentia24.Prawostanowioneuważanozaniepotrzebne.Jeśliby
wszyscysprawowaliprawidłowoswojerolespołeczne,totworzenieprawaniebyłoby
konieczne.Pojawiasięonotylkowtedy,gdyterelacjenależynaprostować,wokresie
anarchii.Dlatego:„Cesarz,jaktylkomoże,powstrzymujesięodustanawianiapraw”25.
Zarównokonfucjanistom,jakilegistomprzyświecałtensamcelsprawnerządzenie
państwemiutrzymanieładuspołecznego.Inaczejjednakuzasadnialioniswojedzia-
17Samczynnieświadczyowinie,jeśliniemaintencjiprzestępczej.
18A.Kość,PrawoaetykakonfucjańskawhistoriimyśliprawnejChin,Lublin1998,s.175.
19Niemaprzestępstwabezustawy.
20J.Chen,ChineseLaw,London1999,s.172.
21Ibidem,s.173.
22C.P.Fitzgerald,Chiny,s.119.
23A.Kość,Prawoaetyka,s.193.
24Ibidem,s.243.
25M.Granet,Cywilizacjachińska,tłum.M.J.Künstler,Warszawa1973,s.372.