Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
36
dzialnościzbiorowejprzetrwał,anawetzostałrozwiniętyzapanowaniadynastiiSong
wramachtzw.NowejPolitykiWangAnshi(1021–1086).Nadanomunazwębaojia.
CharlesPatrickFitzgeraldpodajewyczerpującądefinicjętegosystemu:
Systemdziesiątek(pao-kia)miałnaceluzwalczaniebandytyzmuiprzestępczości,jakrównież
stworzenieregularnej,wyćwiczonejarmiidlaobronypaństwa.Wtymcelukażdedziesięćrodzin
łączonow„dziesiątkę”(kia),naczelektórejstałprzywódca;każdepięćdziesiątrodzintworzyło
„wielkądziesiątkę”,adziesięćtychostatnichdawało„głównądziesiątkę”–ztymżekażdaztych
jednostekposiadałaswojegowodza.Każdyczłonektychgrupponosiłodpowiedzialnośćzaprze-
stępstwaiwykroczeniawszystkichpozostałychczłonków,ajeśliprzestępstwozatajonolubktoś
wnimwspółuczestniczył,cała„dziesiątka”byłaodpowiedzialnanarównizprzestępcą14.
Członkowiebaojiaponosiliodpowiedzialnośćnietylkozaosobynależącedodanej
grupyrodzin,aleteżzawszystkichobcychigości,którzysięwśródnichznaleźli.
Systemtenbyłrównieżpomocnyprzyprzeprowadzaniuspisuludności.Nakaż-
dymdomuwieszanobowiemlistęzawierającąimionawszystkichczłonkówrodziny15.
Pomagałotowustalaniuliczbypodatnikówiprzyrekrutacjidowojska.
Baojiaokazałosięskutecznymrozwiązaniemprawnym.Zmalałaliczbazamieszek
irewolt,gdyżbuntownicynieznajdowaliwsparciaiochronyurodzinyiprzyjaciół.Co
więcej,żylioniwciągłejobawie,żektośznajbliższychimosóbspełniswójprawny
obowiązekiwydaich.Społeczeństwostałosiębardziejkarne,byłosprawniejadmini-
strowane,wwynikuczegoskuteczniejopierałosięnajazdomzzewnątrz.Zniesieniesy-
stemubaojiaprzezSimaGuangnajprawdopodobniejosłabiłoopórChińczykówwobec
atakuKinów.
Systembaojiazkonfucjańskiegopunktuwidzeniazapewniałnieustannewycho-
waniejednostekpoprzezkontrolęwewnętrzną,którabyławażniejszaodkontrolize-
wnętrznej.Jegokoniecznąkonsekwencjąbyłoto,żeosobynaruszająceporządekmoral-
nyodpowiadałynietylkoindywidualnie.Członkowiebaojiawzajemniedbalioswoją
moralnośćiporządekspołeczny.Gdyktośwyłamywałsięztegosystemu,karanotych,
którzywwynikuzaniedbanianiewskazaliprzestępcywłaściwejdrogipostępowania.
Tegotypusystemkontroliikaraniaobywateliniemógłbypowstać,gdybyniespecy-
ficznadlategorejonukoncepcjaprzestępstwaikary.
4.Przestępstwowdawnymprawiechińskimbyłonieodłączniezwiązanezwiną,roz-
patrywanązpunktuwidzenianietyleprawastanowionego,ileporządkumoralnego.
Oznaczałoto,żeoczekiwanoodadresatówprawanietylkozewnętrznejzgodnościzje-
gonormami,aleprzedewszystkiminternalizacjinormmoralnych–zgodnościmyśli
zetycznymporządkiem.Wzwiązkuztympunktciężkościznajdowałsięnawinnym
sprawcy,anienaprzedmiotowoujętymprzestępstwie.„[…]chińskieprawokarnenie
byłoprawemkarnymczynu,leczprawemkarnymsprawcy”16.Takieujęciewinymiało
znaczącekonsekwencje.
Osobypołączonewięziamirodzinnymi,towarzyskimi,handlowymizesprawcą
czynuzakazanegorównieżpodlegałyodpowiedzialnościprawnej,mimożeniemia-
łybezpośredniegoudziałuwprzestępstwie.Samoprzekonanieoistnieniuwiny,które
14C.P.Fitzgerald,Chiny.Zaryshistoriikultury,Warszawa1974,s.389.
15M.Weber,TheReligionofChina.ConfucianismandTaoism,NewYork1964,s.93.
16Ibidem,s.175.
