Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
19
zywałaonaodczasów,kiedysprawowałonswojąwładzę.VenuleiusSaturninus17poda-
jeogólnąinformacjęouchwalesenatuzczasówkonsulatuMarkaValeriuszaMessalli
iMarkaAureliuszaCotty,czylizroku20n.e.,któraprzewidywałastosowanietakich
samychzasadwstosunkudooskarżonychniewolników,coludziwolnych.Nieznamy
jednakdokładnejtreściuchwały,więcwiedzącoprzykładachpewnychodmienności
wsytuacjiprocesowejniewolników,copokazanojużwyżej,niemożemynapodstawie
tegofragmentustwierdzićbrakuróżnicmiędzysytuacjąprocesowąniewolnikówiludzi
wolnych.Ważniejszejestdlanasto,coówprawnikpokazujewdalszejczęścitekstu,
przekazanegonamprzezkompilatorówJustynianawDigestach.Mowajesttuoodpo-
wiedzialnościniewolnikównapodstawiewszystkichuchwał,zwyjątkiemlexIuliade
viprivata,ponieważprzewidywałaonajakokarękonfiskatęmajątkuoskarżonego,
któregotomajątkuniewolnicynieposiadali.Podobniesytuacjaprzedstawiałasięwsto-
sunkudoinnychustaw,któreprzewidywałyodmiennekaryfinansowelubkaręśmierci,
atakżerelegatiokaręzesłanianawyspę.Ponieważtakiewłaśniekaryprzewidywała
lexIuliadeadulteriscoercendis,dokładniezaś:relegatio,utratęprzezwinnegoma-
jątku,awwypadkużonydodatkowopołowyposaguorazzakazpowtórnegozamążpój-
ścia,moglibyśmydojśćdowniosku,żenieobowiązywałaonaniewolników.Konkluzja
taka,przezpryzmatmoichwcześniejszychrozważań,wydajesięjednakbłędna.Ustawa
albomusiałainaczejsankcjonowaćprzestępstwaniewolników,alboodwoływałasię
doinnych,istniejącychwczasiejejuchwalenia,ogólnychregulacji.Napodstawiepo-
wyższychrozważańwiemytakże,żeniewolnicyniepodlegalikarześcięciamieczem
(poenagladi),wprowadzonejalboprzezreskryptcesarzaKonstantyna18,albodopiero
przezjegonastępców.Możemyjedyniedomniemywaćsposobuichodpowiedzialności
napodstawieogólnegoprzekazuUlpiana19,którystwierdza,żezwyklebylioniskazy-
waninaciężkiepracewkopalni(inmetallumalbołagodniejszeopusmetallicum),albo
naludivenatorii,czyliwalkęzdzikimizwierzętamiwczasieigrzysk,stającsiętakzwa-
nymiservipoenae.Jurystanadmieniatakże,żepanowieniewolnikówskazanychnatego
typusankcjętracilinadnimiwładzę.Użytyjednakprzezjurystęterminsolere(zwykle)
niepozwalaprzyjąćżadnychpewnychwnioskówdotyczącychzastosowaniatychkar
wprzypadkuniewolnikówoskarżonychocudzołóstwo.
17D.48.2.12.VenuleiusSaturninuslibrosecundodeiudiciispublicis.4.Omnibusautemlegibusservirei
fiuntexceptalegeIuliadeviprivata,quiaealegedamnatipartistertiaebonorumpublicationepuniuntur,
quaepoenainservumnoncadit.Idemquedicendumestinceterislegibus,quibuspecuniariapoenairroga-
turveletiamcapitis,quaeservorumpoenisnonconvenit,sicutirelegatio.ItemneclexPompeiaparricidii,
quoniamcaputprimumeosadprehendit,quiparentescognatosveautpatronosocciderint:quaeinservos,
quantumadverbapertinet,noncadunt:sedcumnaturacommunisest,similiteretineosanimadvertetur.Item
CorneliainiuriarumservumnondebererecipireumCorneliusSullaauctorfuit:seddurioreipoenaextra
ordinemimminebit.
18C.9.9.29.4.Sacrilegosautemnuptiarumgladiopunirioportet.*CONST.A.ADEUAGRIUM.*<A326
PP
.NICOMEDIAEVIIK.MAI.CONSTANTINOA.VIIETCONSTANTIOC.CONSS.>
19D.48.19.8.12.Ulpianuslibrononodeofficioproconsulis.12.Servosinmetallumvelinopusmetalli,
iteminludumvenatoriumdarisolerenulladubitatioest:etsifuerintdati,servipoenaeefficiunturnecad
eumpertinebunt,cuiusfuerintantequamdamnarentur.Deniquecumquidamservusinmetallumdamnatus
beneficioprincipisessetiampoenaliberatus,imperatorAntoninusrectissimerescripsit,quiasemeldomini
essedesieratservuspoenaefactus,nonesseeuminpotestatemdominiposteareddendum.