Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
WłodzimierzGalewicz
TęmożliwośćnajwyraźniejmanawzględzieTomaszzAkwinu,
gdywswoichuwagachnatematomawianejwypowiedziAry-
stotelesa,zestawiającejspłatę„długuwdzięczności”zespłatą
pożyczkiczyteżinnąformąodwzajemnieniasięzaotrzymaną
usługę,opatrujejąkomentarzem:taksamobowiem,jakprawna
sprawiedliwośćzobowiązujeczłowiekadozwrotupożyczki,tak
teżmoralnauczciwośćkażemusięodwdzięczaćzaotrzymane
przysługi
21
.Statusaktówwdzięcznościiprzejawówsprawied-
liwościjestzatemotylepodobny,żedojednychidrugichczło-
wiekjestzobowiązany.Niemniejjestonmimotoodmienny,
ponieważwjednymwypadkutozobowiązaniejestobowiązkiem
wynikającymzprawnejsprawiedliwości,awdrugimzmoral-
nejuczciwości.
WzarysowanejinterpretacjiprzytoczonawypowiedźArysto-
telesanieprzeczyróżnicypomiędzyodpłacaniemzaotrzymaną
usługęiodwdzięczaniemsięzadoznanąprzysługę.Stwierdza
jedynie,żeobutymrodzajomaktówczynieniadobra–można
byjeobjąćwspólnymmianemobowiązkówwzajemności–trzeba
naogółprzyznawaćpierwszeństwoprzedobowiązkamidobro-
czynnościniejakobardziejspontanicznej.Tapreferencyjnareguła
musibyćjednakstosowanazdużąostrożnością,ponieważwdal-
szymciąguczytamy:
Alemożeitoniezawszetakjest;np.jeśliktośzostałzaokupemuwol-
nionyzrąkzbójców,toczymaraczejzłożyćwzajemokupzatego,cogo
uwolnił,kimkolwiekbyonbył-lubteżnażądaniezwrócićmuokup,
choćbytamtenniebyłpojmany-czyteżraczejzłożyćokupzaswego
ojca?Zdawałobysiębowiem,żepowinienojcauwolnićraczejnawet
niżsiebiesamego(1164b33–1165a1).
Przytoczonypassusprzedstawiaczłowieka,którykiedyś
wcześniejzostałzaokupemuwolnionyzrąkzbójców,ateraz
madowyborujednozdwojga:albozłożyćwzajemokupzatego,
cogouwolnił,kimkolwiekbyonbył(lubteżnażądaniezwrócić
21SententiaEthic.,lib.9l.2n.3:Eodemenimmodohomotenetursecun-
dummoralemhonestatemadretribuendumbeneficia,sicutsecundum
legalemiustitiamadmutuumreddendum.
~42~
