Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
uKażdemurobotnikowipraca”
67
watnej.Miałototeżskromniejszyzakres:500mlnmarekzostałozarezerwowane
nadopłatydoremontówbudynków,adalsze300mlnprzeznaczononasubwen-
cjonowanieodsetekoddługówhipotecznychzaciągniętychdokońcarokupo-
datkowego1933-1934.Obateprogramyosiągnęłymierzalnyefekt:podczas
pierwszejzimyTrzeciejRzeszyliczbabezrobotnychnieprzekroczyłaznacząco4
mln,doktórejtowartościspadłajesienią1933roku.Podwzględempolitycznym
zadaniezostałowięcwykonane.
Takżeobszarymiejskieodczuływkońcuulgę.NaprzykładwNortheimpod
Hanoweremubitwaopracę”zaczęłasięnapoważniedopierowpaździerniku
1933roku33.Nowowybrany,nazistowskiburmistrzmocnonaciskałnamiejsco-
wychpracodawców,abyzatrudnialinowychpracowników.Kolejnejwiosnyna-
mawianiepopartopokaźnymprogramemrobótpublicznych.Pokazującnowy
senssolidarnościspołecznej,miejskiewładzenazistowskiepoświęciłydziesiątki
tysięcygodzinroboczychnabudowęmieszkańdlaprzeludnionegomiasta.Śre-
dniowiecznecentrumzostałostarannieodtworzone,murymiejskieifosastały
sięparkiempublicznym.Nanowozainteresowanosięnawpółdrewnianymibu-
dynkamiznajdującymisięwcentrummiasta,zaśpobliskimlesiewyciętowielki
amfiteatr,który,trzymającsięówczesnejatmosfery,zostałwyświęconynastaro-
żytneteutońskieświętemiejsce,inaczejTingstäte.Zamiarukrytypodtymar-
chaizmembyłjednakcałkiemnowoczesny:doroku1936urządturystyczny
wNortheimprzyciągał60tys.zwiedzającychrocznie,zaśTingstätestałosię
popularnymmiejscemnazistowskich,objazdowychkonferencji.
ZachęcaneprzeznieustającąpropagandąGoebbelsawładzelokalnewca-
łychNiemczechbardzopragnęłyujrzećnawiosnę1934rokunoweakcjereali-
zowanewramachwalkizbezrobociem.RadamiejskaHamburga,wciążzma-
gającegosięzeswoimponadprzeciętnympoziomembezrobocia,opracowała
listężyczeńobejmującąprojektywartedziesiątkimilionówmarek34.Azrobio-
notak,gdyżspodziewanosięznaleźćdlanichwBerliniepełnezrozumienie.
Jeszczewsierpniu1933rokuwpiśmiedowłaściwegogauleiteraHitlerprzed-
stawiałbowiemwalkęzbezrobociemjakotrzyetapowąkampanię:pierwsza
falanadeszławpierwszejpołowie1933roku;druga,programReinhardta,było
energicznymdziałaniempodtrzymującym,zmierzającymdoutrwaleniasuk-
cesówodniesionychwrokupoprzednim;rok1934zaśmiałbyćświadkiem
trzeciejfalibitwyopracę.Jednak,jaktogauleitermiałodkryć12miesięcypo
tym,jaknaziściobjęliwładzę,tworzeniezwykłychcywilnychmiejscpracynie
byłojużnajwiększympriorytetemreżimuhitlerowskiego.Zbrojenia,główny
celpolitykinacjonalistycznej,zdominowałyterazagendę.
33W.S.Allen,TheNaziSeizureofPower:TheExperienceofaSingleGermanTown1930-1935,Chicago
1965,s.192-208i258-71.
34Wulff,Arbeitslosigkeit,s.170-71.
