Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
64
uKażdemurobotnikowipraca”
dobardziejrozwiniętychregionówNiemiec23.Nawetwsektorzebudownic-
twaprzerzucanieziemibyłostosownymzatrudnieniemtylkodlanajsłabiej
wykwalifikowanychrobotników,zaśmurarze,stolarze,hydraulicyielektrycy
potrzebowaliinnejpracy.Porobotnikachbudowlanychdrugąnajwiększągru-
pąbezrobotnychbylipracownicyprzemysłumetalowego,patrzącyzpogardą
narobotydrogowe.Jeszczebardziejnieodpowiedniebyłobudownictwodla
dziesiątektysięcyurzędnikówisekretarek,którzyrozpaczliwieposzukiwali
pracywhandlowychdzielnicachHamburgaczyBerlina.Niebyłowięcniespo-
dzianką,żespadkiemstopybezrobociawroku1933cieszyłysięgłównieob-
szaryrolnicze,zaśrzeczywistecentrabezrobocia,Berlin,Hamburg,Bremaczy
ZagłębieRuhry,podobniejakpołudniowemiasta,StutgartiMonachium,sto-
sunkowomałoskorzystałynawczesnychetapachożywienia.Cogorszasamo-
rządyuważały,żekiedywnioskowałyofunduszeReinhardta,ichprośbypod-
legałydrobiazgowej,obstrukcyjnejkrytyce.Faworyzowanobudowędróg
kosztemwznoszenianowychbudynków,amiasta,którezalegałyzespłatą
udzielonychimprzedrokiem1933kredytównatworzeniemiejscpracy,były
wyłączonezrozpatrywania.Przyczynytegoskąpstwawzarządzaniuprogra-
memReinhardtastająsięjaśniejszegdyanalizujemycałościowyrozdziałfun-
duszy.Wprawdziewiększośćpieniędzywciążbyłazarezerwowananalokalne
praceinfrastrukturalneróżnegorodzaju,jednakwlatach1933-1934stalero-
snącakwota,którawkońcuosiągnęła230mlnmarek,byławysysanawedług
uznaniawładzRzeszynaudziałaniaspecjalne”
.Byłtoeufemizmstworzonyna
oznaczenieinfrastrukturywojskowej,tj.strategicznychdróg,lotnisk,koszar
itraswodnych24.
Wistniejącejwreżimienazistowskimmitologiitworzenianowychmiejscpra-
cyautobahnyzajmująszczególnemiejsce25.Ironiąlosujestjednakfakt,że
zcałąpewnościąniebyłyonenigdypomyślanejakokroki,którychzasadniczym
celembyłakreacjamiejscpracy,aniniemiałyoneteżistotnegowkładu
wspadekbezrobocia26.Opierałysiębowiemnienalogicetworzeniamiejscpra-
cy,alenarodowejprzebudowyizbrojeń,logice,którawswojejistociebyła
wrównejmierzesymboliczna,coipraktyczna.Pomysłsiecidrógdługodystanso-
wych,abyzebraćrazemośrodkiludnościoweNiemiec,fascynowałekspertów
jużodlat20..Wroku1925założonospółkędopromowanianowej,zmotoryzo-
wanejHanzy,mającejterazpostaćpołączonejautostradamisiecimiasthandlo-
wych.Hitlerentuzjastycznieprzyjąłtęwizjęjakswojąiwkrótcepodojściudo
władzywyznaczyłFritzowiTodtowizadaniebudowytejsieci27.Todt(1891-
1942)byłkompetentnyminżynierem,niemniejzostałwybranygłównieze
23NatematdokonanejprzezSchachtazjadliwejcharakterystykiwydatkównatworzenienowych
miejscpracypatrzWulff,Arbeitslosigkeit,s.60-66.
24Ibid.,s.60.
25R.Stammer(red.),Reichsautobahnen:PyramidendesDrittenReiches,Marburg1982.
26NaciskkładzionyprzezR.J.Overy)egowWarandEconomyintheThirdReich,Oxford1994,s.68-
89,namotoryzacjęjakogłównegokołazamachowegoniemieckiegoożywieniagospodarczegonie
jestpopartyżadnymdowodem.
27K.H.Ludwig,TechnikundIngenieureimDrittenReich,Düsseldorf1974,s.303-44.
