Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
uKażdemurobotnikowipraca”
65
względunaswojepolityczneoddanie,gdyżbyłustarymwiarusem”partiinazi-
stowskiej,człowiekiemoniekwestionowanejosobistejlojalnościwstosunkudo
Hitlera,bezwahaniaakceptującymrasistowskiWeltanschauung28.Wswoim
brzemiennymwskutkachmemorandumzgrudnia1932rokupt.uBudowaiad-
ministracjadróg”zaprezentowałprogrammodernizacjitras,aleniejakoodpo-
wiedźnakryzysbezrobocia,tylkojakośrodeknarodowejprzebudowy29.Po-
przezrozdział5mldmarekwciągu5latTodtobiecywałzbudowaćzintegrowaną
sieć6tys.kmnowychdróg,zaśfunduszemiałypłynąćniezpożyczekodużydow-
skichbanków”
,alezoszczędnościniemieckichrobotników.JaksamTodtwyja-
śniał,zasadniczympowodembudowytychgigantycznychautostradbyłykwestie
wojskowe.FundamentalnymdylematemstrategicznymNiemiecbyłabowiem
ichpodatnośćnaatakzarównozzachodu,jakizewschodu.Autostradysłużyły-
bywięcjakoulinieżycia”zrekonstruowanegonarodowegosystemubezpieczeń-
stwa.Wciągu5lat,obiecywałTodt,będziemożnadokonaćwielkiejpowtórki
francuskiejoperacjiznadMarny,któraocaliłaParyżprzedarmiamikajzera,po-
nieważpoautostradachTodta300tys.żołnierzymogłobyzostaćprzewiezione
zewschodunazachódRzeszywciągudwóchnocyszybkiejjazdy.Tymsamym
jużodczasuswojegopowstaniawizjaTodtabyłamocnosplecionazmarzeniami
onarodowychzbrojeniach,gdyżtrzystutysięcznaarmiabyłatrzyrazywiększa
niżlimitprzewidzianywTraktacieWersalskim.Naturalniewszystkotonieprze-
szkadzałootwarciudrógwczasiepokojucelemichuzastosowaniagospodarcze-
gowruchupasażerskimitowarowym”
.Todtniebyłtakżeślepynaapeleotwo-
rzeniemiejscpracy.Oceniał,żerocznybudżetwwysokości1mldmarekumożli-
wimuzatrudnienie600tys.robotników,wszczególnościjeślikorzystaniezma-
szynzostaniesprowadzonedominimum.
Hitlerbyłzachwycony.Ignorującprotestyzestronynarodowejspółkikole-
jowejReichsbahn,poparłTodtaprzytworzeniukorporacjiautostradowejRze-
szy–Reichsautobahn.Wostatnichdniachczerwca1933rokuTodtzostałmia-
nowanyGeneralnymInspektoremNiemieckichDrógzkompetencjamiobej-
mującymizarównoautostrady,jakiważniejszedrogiregionalne.Organizacja
TodtastałasiępotężnąinstytucjąTrzeciejRzeszy,realnymkonkurentemRe-
ichsbahnupodwzględemwpływunakrajowąinfrastrukturętransportową
ijednymzzarzewiprzyszłegosystemukontroligospodarczej.23wrześniana
budowiedrogiFrankfurt-DarmstadtHitleriGoebbelszorganizowaliprzedka-
meramikronikifilmowejwielkipokaz,podczasktóregoHitlerzrobiłwięcej
niżtylkowbiłpierwsząłopatę,bowypełniłcałątaczkę30.Wpraktycejednak
wpływprogramuautostradowegonabezrobociebyłznikomy.Wroku1933co
najwyżejtysiącrobotnikówzostałozatrudnionychnapierwszymodcinkuau-
tostrady,zaś12miesięcyponominacjiTodtaautostradowasiłaroboczaliczyła
zaledwie8tys.ludzi–małacząstkamiejscpracystworzonychodczasu,gdy
Hitlerobjąłwładzę.Zpowoduinnych,pilniejszychzobowiązańfinansowych
28Światopogląd(przyp.tłum.).
29F.W.Seidler,FritzTodt:BaumeisterdesDrittenReiches,Frankfurt1986,s.97-102.
30Silverman,Hitler’sEconomy,s.160.
