Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
44
Burżuazyjnagodność
nawet(jeślipamięćmnieniemyli),żenegowanieideijestmęskie.Kłopot
wtym,żetegorodzajuuprzedzeniemetodologiczneczęstookazujesię
historyczniebłędne.HistorykBernardBailynwskazuje,żenaprzykład
amerykańskakonstytucjabyłatwórczymwydarzeniemwdomenieidei
–ajejprzyczynyekonomicznenazbytłatwosięwyolbrzymia2.DAtlan-
tyckierewolucjedemokratycznezdrugiejpołowyXVIIIwieku”,pisze
JonathanIsrael,Dwynikałygłówniezpowszechnegoprzetasowaniapo-
glądów,ideiipostaw”,zDrewolucjiwumysłach”3.Zniesienieniewol-
nictwa,czyliposunięciepolityczneniegdyśproponowanejedynieprzez
garstkęradykalnychduchownych(ibaronaMonteskiusza),wpolityce
brytyjskiejprzybrałorealnekształtywlatachdwudziestychitrzydzie-
stychXIXwieku,oczywiściepóźniejodgrywającowielepoważniej-
sząrolęwAmeryce.ImniejzależałoodmaterialnychinteresówPółno-
cy,abardziejodwspółgraniataniegodrukuzewangelikalizmem.Gdy
LincolnowiprzedstawionoautorkęChatywujaToma(1857),miałpo-
wiedzieć:DWięctojesttamałastarszapani,którarozpoczęłatęnową
wielkąwojnę!”.Książkirzeczywiściemogąstaćsięzarzewiemwojen
–powieśćszpiegowskaErskine’aChildersaSekretymielizn.Niedawno
ujawnionatajemnicawywiadu(1903)wpłynęłaznacząconakształtmor-
skiejrywalizacjiAngliiiNiemiec.Porozczarowaniachrewolucjilutowej
w1848rokuideesocjalistówiwkońcurealiasocjalizmuzaczęłysię
szerzyćdziękikongresom,partyjnymspotkaniomimanifestom.Roz-
maiteformynacjonalizmurozprzestrzeniłysiępocałejEuropiewod-
powiedzinapodbojeNapoleona,aledojrzewaływpoezji,pieśniachpo-
wstańczychityradachwygnańcówprzebywającychwLondynie.Mowa,
mowa,mowa.Ideemająznaczenie.
Abywyjaśnićnowopozyskanągodnośćklasyśredniejzpółnocno-za-
chodniejEuropyisukcesprzyniesionyprzezniąwspółczesnemuświatu,
przedstawicielenaukspołecznychmusząpohamowaćniecoswojągorącz-
kowąwiaręwideologięmaterializmu–oczywiścienieprzeczącprzytym
rolisiłmaterialnych.Muszązebraćinformacjeoideach,retoryceidystan-
siespołecznym–zarazemwciążzbierającdaneocenieżelazaiwielkości
łapówekdlakongresmenów.Wmetodologiinaukniemażadnejreguły,
wedlektórejekonomicznyprzedmiotbadań,takijakrewolucyjnywzrost
gospodarczy,musinieodmienniewiązaćsięzwyjaśnieniamiekonomicz-
nymi.MarshallSahlinswidzisprawęnastępująco:
2Bailyn2003,zwł.rozdz.1.
3Israel2001,s.37,39;zob.takżes.87,91.
