Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
20
1.Podstawymetodologicznenaukspołecznych
1.2.epistemologia,metodologiaogólna,metodologieszczegółowe
Epistemologiajestnauką(teorią)opoznaniu,koncentrującsięnafunda-
mentalnympytaniu:cotojestprawda?orazporządkującwłasnąrefleksjęwokół
następującychzagadnień:prawda,źródłapoznania,przedmiotlubpodmiotpo-
znania18.Poznaniemożnarozważaćconajmniejzdwojakiegopunktuwidzenia.
Popierwsze,możnajerozpatrywać,zaPlatonem,jakonaszwłasnywewnętrzny
rozwój,auwzględniajączałożeniaFrancisaBaconaiAuguste’aComte’a,możnają
ujmowaćjakośrodekdoosiąganiapanowanianadświatemzewnętrznym.Pozna-
niewpierwszymznaczeniujestźródłemradościorazdoskonałościindywidualnej
iprzyczyniasiędonaszegorozwojuduchowego.Jestonowłasnościąjednostki.
Poznaniewdrugimznaczeniurozszerzanasząwiedzęnadświatemmaterialnym.
Jestonościślepowiązanezrozwojemtechnologii,przyczyniasiędopostępucywi-
lizacyjnegoikulturowegoludzkości.Poznanietomacharakterspołeczny.Współ-
występowaniepowyższychdwóchrodzajówpoznaniabywaźródłemdramatu,
zwłaszczapostmodernistycznegorozdarciakulturyZachodu19.Poznaniemtakże
nazywasięzarównoaktypoznawcze,jakirezultatypoznawcze,którepoddajemy
ocenie.Szacujemyjezpunktuwidzeniaichprawdyifałszuorazzpunktuwidze-
niaichuzasadnienia.
Metodologię(jakojednązdziedzinepistemologii)możnanazwaćnaukąodo-
wiadywaniusię.Metodologianauk(gr.méthodos-‘badanie’
,lógos-‘słowo,nauka’)
tonaukaometodachdziałalnościnaukowej,obejmującejsposobyprzygotowywa-
niaiprowadzeniabadańnaukowychorazopracowywaniaichwyników,budowy
systemównaukowychorazutrwalaniawmowieipiśmieosiągnięćnauk20.Wiąże
sięonaściślezteoriąpoznania(gnoseologią),będącąjednymzgłównychdziałów
filozofii,któregoprzedmiotemsąsposobypoznawaniarzeczywistościprzezczło-
wieka,awięcźródłapoznania,jegorodzaje,znaczeniedlateoriiipraktyki,grani-
cepoznaniaikryteriajegoprawdziwości.Zagadnieniateoriipoznaniastanowią
ważnączęśćkażdegosystemufilozoficznego,niekiedyprzesądzająnawetojego
kierunku;szczególnieważkimichmomentemjestsprawarozumieniaźródełpo-
znania.Wzależnościodjejrozstrzygnięciawyróżniasięm.in.takiekierunkifi-
lozoficzne,jakracjonalizm,wedługktóregopoznaniezawdzięczamydziałalności
rozumu,empiryzm,uznającypoznaniezmysłowezaczynniknajważniejszy,oraz
18K.Ajdukiewicz:Zagadnieniaikierunkiflozofi.Teoriapoznania.Metafzyka.Warszawa:
nCzytelnik”
,1983;zob.H.Reichenbach:Trzyzadaniaepistemologii.nStudiaFilozoficzne”1989,
nr7-8,s.205-212.
19W.W
.Szczęsny:Epistemologia.W:EncyklopediapedagogicznaXXIwieku.Red.T.Pilch.
T.1.Warszawa:WydawnictwoAkademickienŻak”
,2003,s.1046;J.Woleński:Epistemologia.T.1:
Zaryshistorycznyiproblemymetateoretyczne.Kraków:Aureus,2000.
20W
.Okoń:Nowysłownikpedagogiczny…,s.246.
