Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Samobójstwowstarymstylu...
15
któreoznaczanimniej,niwięcej,tylkowłaśniesamobójstwo.Tekstowepoświad-
czeniaużyciapolskiegorzeczownikasamobójstwojakokalkizłacinyznajdujemy
wXVIIIwiekuuks.TeodoraOstrowskiegoczyks.DawidaPilchowskiego,np.
Samobóystwo,dobrowolnezdesperacyiiakimkolwieksposobemżyciasobieodięcie.Ostr.
P.C.1,350;Wydzieraćsobieżycieiestobrzydłymwoczachbozkichsamobóystwem.
Pilch.Sen.list1,194.
Mechanizmkalkowaniasłowotwórczegodobrzetłumaczyłbyrównieżfunkcjo-
nowaniewdawnejpolszczyźnieokreśleńsiebiebój,siebiebójstwoorazsamokactwo,
wktórychmamypoprostuinnewariantytłumaczeniaposzczególnychczłonów
łacińskich.Wwypadkudwóchpierwszychokreśleńsątonawetwarianty,można
powiedzieć,bliższesemantyczniełacińskiemupierwowzorowi.Określeniatejednak
wyszływpolszczyźniezużyciawciąguXIXwieku.
Złacinyokreśleniesuicidiumzapożyczyłyrównieżinneeuropejskiejęzyki
nowożytne.Częśćznichprzejęłalatynizmjakozapożyczeniewłaściwe,stądnp.
ang.suicide,fr.suicide,hiszp.suicidio,wł.suicidio,port.suic{dio,częśćnatomiast
jakokalkęsłowotwórczą,np.niem.derSelbstmord,Selbstmörder,nor.selvmord,dun.
selvmord,szw.självmord,cz.sebevražda,lit.savižudybė,mac.cамоубиство,jeszcze
innezaś-przyjęłyformywariantywne,np.nider.zelfmoord,zelfdoding,suïcide,
ros.cамоубúйство,суицúд,błr.cамагубства,суіцыд,ukr.cамогy
'бство,суїцид,
słowac.samovražda,suic{dium,słoweń.samomòr,suic{d.Okresrozpowszechniania
siętegolatynizmuwjęzykachnowożytnychprzypada,jakświadcząnotacjesłow-
nikowedlaposzczególnychjęzyków,nawiekiXVIIiXVIII.
Wpolszczyźniewyrazdługo,mniejwięcejdopołowyXXwieku,miałwyłącz-
nieznaczeniedosłowne,trudnonatomiastpowiedzieć,czyodznaczałsięjakimś
nacechowaniem,czytoemocjonalnym,czyteżstylistycznym.Notacjesłownikowe
sugerowałyby,żesamwyrazjakotakiniebyłwżadensposóbnacechowany.Nie
należyjednakoczywiściezapominać,żesilnewartościowanienegatywnewiązałosię
wówczaszsamympostępkiem(por.przywołanycytatzPilchowskiego),uznawanym
zaczynniegodnyikaralny.ZdarzałysięnawetjeszczewXVIIIwiekuprzypadki
wymierzaniakarsamobójcom(czyraczejichzwłokom).
Zkoleisłowemokreślającymczynnośćodebraniasobieżyciabyłczywiście
czasownikzabićsię,choćażdoXVIIwiekuwtakiejwłaśnieformiezwrotnejzzaim-
kiemsięnieoznaczałonbynajmniejodbieraniasobieżycia,leczprzedewszystkim
poprostuuderzeniesięwktórąśzczęściciała(np.Cieniemidąc,wnogęsięzabiła.
OtwOw412,uderzyłasięwnogę,potknęła,uraziłasię)5.Czasownikazabićwzna-
czeniukauzatywnymCpozbawićkogośżycia’zaczętoużywaćwXVI-XVIIwieku.
SłownikGrzegorzaKnapiuszapodajetakżekontekstydotyczącepozbawianiasiebie
4Przytoczeniapodaneza:S.B.Linde,Słownikjęzykapolskiego,wDrukarniXX.Piiarów,
Warszawa1807-1814,hasło:SAM,t.3,s.189.
5Cyt.za:S.B.Linde,dz.cyt.,hasło:ZABIĆ,t.4,s.596.
