Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.Prawonaturyiuprawnienianaturalne
15
Rekonstruującdefinicjęliberalizmupolitycznego,wartoodwołać
siędodwóchpróbprezentacjiistotytejdoktrynywpolskiejliteraturze
przedmiotu.Pozwolitorównieżukazaćróżnicemiędzymyśląliberalną
akoncepcjamiRothbarda,któreszczegółowobędąprzedstawionewdal-
szejczęściksiążki.KlasycznądefinicjęliberalizmuprzedstawiłMarek
Sobolewski,którydojegopodstawowychelementówzaliczył:1)oparcie
nawierzewpostęp;2)indywidualizm;3)preferencjęprawwolnościo-
wych;4)akceptacjęwłasnościprywatnej;5)przyjęcieograniczeniawła-
dzypaństwa;oraz6)postulatograniczeniawładzyaparatupaństwowe-
go44.Bardziejszczegółowoistotęmyśliliberalnejzakreśliłjejczołowy
polskibadacz–ZbigniewRau.Stwierdziłon,żeliberalizmmaswojąper-
spektywęfilozoficzną,atakżekonstrukcjęteoretyczną.Wskładfilozo-
ficznejperspektywywchodziłyprzekonaniao:1)indywidualizmiejako
TraditioninAmerica:AnInterpretationofAmericanPoliticalThoughtsincetheRevolu-
tion,NewYork1955;A.A.EkirchJr.,TheDeclineofAmericanLiberalism,NewYork
1955;T.Sandefur,LiberalOriginalism:APostfortheFuture,DHarvardJournalofLaw
andPublicPolicy”27,nr2,wiosna2004.
44B.Sobolewska,M.Sobolewski,MyślpolitycznaXIXiXXwieku.Liberalizm,
Warszawa1978,s.9.Najbardziejwyczerpującąegzemplifikacjęwłaściwościdoktryny
liberalnejprzeprowadziłprof.JacekBartyzel,wśródktórychwyróżniłjejcechykon-
stytutywneifakultatywne.Docechkonstytutywnychzaliczył:1)antropologiczny
indywidualizm,wychodzącyodjednostkijakopoczątkuizasadybytuspołecznego,
niewykluczającyjednakidentyfikowaniawolnościjednostkizjejwolnościąwpań-
stwie;2)naczelnemiejscenaskaliwartościideijednostkowejwolności;3)wynikający
znaturalizmuantropologicznegosekularyzmpolityczny,oznaczającybrakteologii
politycznejinegacjęreligijnejlegitymizacjiwładzyorazodnoszeniaustrojuidziałań
państwadoBoga;4)światopoglądprawniczy,czyliniezachwianeprzekonanie,że
każdeprawomusimiećpostaćzapisaną;5)uniwersalizm,awięcprzekonanieopo-
wszechnościfundamentalnychpraw;6)pewność,iżsprawaosobistejipolitycznej
wolnościjednostkimaścisłyikoniecznyzwiązekzwłasnościąprywatnąiwolnością
gospodarczą;7)zasadnicząaprobatędlazmianywżyciuspołecznymiskłonnośćdo
reformowania,alejednocześnieniechęćdozmianygwałtownejicałościowej.Wśród
cechfakultatywnych,jednakżeodużejczęstotliwości,prof.Bartyzelwymienia:
1)odwoływaniesiędoświeckichkoncepcjiprawnonaturalnych;2)antropologiczny
optymizm;3)nieufnośćdoinstytucjipaństwaiwładzy,skłaniającądoszukaniadla
niejograniczeńorazzmniejszaniazakresujejoddziaływanianażyciejednostkowe
ispołeczne;4)kontraktualizmwteoriipowstaniaspołeczeństwaipaństwa;5)stop-
niowąakceptacjędlademokracjipolitycznej,zjednoczesnympołożeniemakcentu
raczejnatreśćustrojuniżjegoformę;oraz6)dominacjęświatopoglądowejharmonii
pomiędzyideologiąliberalnąaumysłowymiprądamimodernistycznymi,wywodzą-
cymisięzoświecenia,azwłaszczanaturalistycznymhumanitaryzmemtypuwolno-
mularskiego.Zob.J.Bartyzel,Wgąszczuliberalizmów.Próbaperiodyzacjiiklasyfika-
cji,Lublin2004,s.236–239.
