Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.Prawonaturyiuprawnienianaturalne
11
społeczeństwoludzkiejestatomistycznymzbioremjednostektroszczących
sięoswojepotrzeby,prawaiwolności.Zniegowywodzono,przedstawiony
ahistorycznie,stannatury,wktórymczłowiekjakoistotawolna,aczkol-
wiekprymitywna,byłzdolnyzapewnićsobiebezpieczeństwo.Kontraktu-
alizmnatomiaststarałsięwyjaśnićgenezęspołeczeństwaipaństwa,które
powstałowwynikuzawarciaumowyprzezposzczególnejednostki.Dodać
trzeba,żemyślnowożytnazagłównycelspołecznynieprzyjęłauczynienia
człowiekadobrym,leczobronęiochronęjegonaturalnychuprawnień.Stąd
byłojużniedalekodowywiedzeniateoriiprawpodmiotowych,uprawnień
indywidualnychorazDeklaracjiprawczłowiekaiobywatela32.
Zaojcaszkołyprawanaturyuchodziholenderskiprawnik,dyplomata
ifilozofHuigdeGroot(1583–1645),zwanyGrocjuszem.Wswymnaj-
sławniejszymdzieleOprawiewojnyipokoju(Deiurebelliacpacis)zawarł
doniosłetezydotycząceprawanaturyiprawanarodów,którestałysię
podwalinąpublicznegoprawamiędzynarodowego.
LudzkąnaturędefiniowaływedługGrocjuszarozumnośćipopędspo-
łeczny,czyliskłonnośćdożyciazinnymiludźmiwsposóbpokojowyizor-
ganizowany33.Ztymiwłaściwościamiwiązałonpojęcieprawanatury,któ-
rejestnakazemprawegorozumu,wskazującym,żekażdyczynwskutek
samejzgodnościznaturąrozumnąmacechykonieczności34.Jakpisał:
Prawonaturalnejesttonakazprawegorozumu,którywskazuje,że
wkażdejczynności,zależnieodjejzgodnościlubniezgodnościzro-
zumnąnaturączłowieka,tkwimoralnaohydalubmoralnakoniecz-
nośćiwkonsekwencjiBóg,któryjeststwórcąnatury,czynnościtakiej
zabranialubjejnakazuje.Czynności,wstosunkudoktórychistnieje
takinakazrozumu,sąsameprzezsięobowiązkowelubniedozwolone
idlategouważasię,żeBógzkoniecznościnakazałjelubichzabronił.35
32R.Tokarczyk,Filozofiaprawa,s.86–87.Zob.takżeM.Maciejewski,Uźródeł
liberalnejkoncepcjiprawczłowiekaiobywatela,DPrzeglądPrawaiAdministracji”63,
2004,s.11–19.
33H.OlszewskiiM.Zmierczak,Historiadoktrynpolitycznychiprawnych,Poznań
1994,s.125.
34J.Zajadło,Mosgeometricus,czyliświatopoglądracjonalistycznyepoki,[w:]idem,
StudiaGrotiana,Gdańsk2004,s.112–131.Autorrozważarównieżproblempoznania
prawanaturymetodąaprioriiaposterioriwkoncepcjiGrocjańskiejorazprzytacza
argumentyprzeciwnikówizwolennikówzakwalifikowaniaGrocjuszadogrupyteo-
retykówprawanaturyposługującychsięmetodąmatematyczno-dedukcyjnąwzna-
czeniu,jakiepóźniejnadałtemupojęciuKartezjusz.
35H.Grotius,Oprawiewojnyipokoju,t.I,Warszawa1957,I,1,X[s.92].
