Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
12
RozdziałI.GenezaiźródładoktrynyRothbarda
Ujawniasięturacjonalizmcałejkoncepcji,wspartejteżnaniezmien-
ności,powszechnościiświeckościnormnaturalnych,zktórychwywie-
dzionezostałyprawapodmiotowe.PrawateokreśliłGrocjuszwłaściwo-
ściąmoralną,dziękiktórejcośnamsięnależy.Podzieloneonezostałyna
dającewładzęwstosunkudosiebie(tzw.wolności),dającewładzęwsto-
sunkudoinnychoraznasprowadzającesiędowładztwanadrzeczami36.
Grocjuszdokonałtrzyczęściowejdefinicjiprawanatury.Primo,prawo
naturyjesttym,cosprawiedliwe–wskazuje,comożnaczynić,niewyrzą-
dzającniesprawiedliwościspołeczeństwu.Secundo,toformakwalifikacji
moralnej,definiującasprawiedliweposiadanieiczynienieczegoś.Tertio,
wnajszerszymznaczeniuprawonaturytonakazmoralnegodziałania,
opartegonadobruiprawości.Drugierozumienieprawanaturalnegowin-
nobyćwyprowadzonezludzkiegoinstynktusamozachowawczegoipopę-
duspołecznego,którychłączneprzestrzeganiedajeczłowiekowimożliwość
cieszeniasiętymcowłasne,awięcsuum.Owosuumzawiera:1)władzę
nadnamisamymi(wolność)orazwładzęnadinnymi,naprzykładojcanad
dziećmi,pananadniewolnikami;2)własnośćpełnąiniepełną,naprzykład
użytkowanieczyprawozastawu;i3)zdolnośćżądaniatego,conależne,
czemuodpowiadazobowiązaniedoświadczenia.Azatemprawonaturalne
topostępowanienienaruszającesuuminnychjednostek37.
KlasyfikacjanormuGrocjuszasprowadzasiędoichpodziałunana-
turalne(iusnaturale)ipozytywne(iusvoluntarium).Tepierwszeskładały
sięznormnaturalnychpierwotnych(primarium)orazwtórnych(secunda-
rium),zbliżonychzakresemdoiusgentium.Iusgentiumrozczłonkowane
zostałonaprawonaturalnenarodów(iusgentiumnaturae)iprawopozy-
tywnenarodów(iusgentiumvoluntarium),zawierająceprawozwyczajowe
(mores,usus)iumowne(contractus).Prawopozytywnenatomiastobejmo-
wałonormyludzkie(humanum)iboskie(divinum).Ludzkieprawodaw-
stwotoprzedewszystkimprawocywilne(iuscivile)iwęższeodniego
prawostosunkówwładzy(iusrectorium).Źródłemikryteriumklasyfika-
cyjnymprawabyłrozumlubwolaprawodawcy38.
Państwowyimiędzynarodowyporządekprawnydefiniowaćmiały
czteryzasadyprawanatury:obowiązekdotrzymywaniaumów(promisso-
rumimplemendorumobligatio),zakaznaruszaniacudzejwłasności(aleni
36H.OlszewskiiM.Zmierczak,Historiadoktryn…,s.127.
37H.Grotius,Oprawiewojnyipokoju,t.I,Prolegomena;I,1,III–V;I,1,IX;orazI,2,I.
38R.Tokarczyk,Filozofiaprawa…,s.89.SzerzejnatematGrocjuszaijego
koncepcji:R.Tokarczyk,Klasycy…,s.171–188.
