Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
18BartłomiejBednarek
dywyprodukowanonajważniejsze(iniemaljedynezachowane)dziełascenicz-
ne,minęłozatemponadpięćsetlat.Jakwielerzeczymogłowtakdługimcza-
siepozostaćniezmienionych?Nawetjeślibydaneźródłowepostulowałytrwanie
czegoświdentycznejformieprzezpięćwieków,należałobypodchodzićdonich
znieufnością.
Rzeczjasna,sformułowaneprzezemniezastrzeżeniemacharakterzdro-
worozsądkowy,coczynijepodatnymnakrytykę,jeśliprzedmiotemnaszych
badańjestreligia.ChybaniebezracjiCliffordGeertz(2005:132-133)opisuje
jąjakoalternatywnywstosunkudozdroworozsądkowego(atakżenaukowego
iestetycznego)sposóbpostrzeganiaświata.Ażebyprzytoczyćproponowaną
przezuczonegodefinicję,religiajesttonsystemsymboli,budującychwludziach
mocne,wszechogarniającenastrojeitrwałemotywacjepoprzezformułowanie
koncepcjiogólnegoładuistnieniaitworzeniewokółtychkoncepcjitakiejaury
faktyczności,żeowenastrojeimotywacjewydająsięniezwyklerzeczywiste”
(Geertz2005:112).Jeśliwięc,podobniejakczynitoetnografprowadzącybada-
niaterenowe,abyzrozumiećstarożytnychGreków,zdecydujemysięprzyjąćich
własnypunktwidzenia,gdymowaoreligii,byćmożenależyodrzucićscepty-
cyzmiprzyjąćzarzeczywisteto,coonisamimajądopowiedzenia.Jesttojed-
nakpułapka.Ostateczniebowiemnaszymzadaniemniejestprzeżywanieświa-
taantycznego,leczzłożeniesprawozdaniaznaszychbadańprzedwspółczesną
publicznością.Zatem,jaketnografGeertza(2000:9-40ipassim),powinniśmy
dokonaćprzekładuzjęzykamituirytuałunajęzyknauki.Zważywszyzkolei
nato,żeosłusznościzachowańreligijnychiprawdziwościprzekonań,według
rozpowszechnionegownaucepoglądu,decydowałowGrecjiprzekonanieoich
tradycyjnościiprzynależnościdopatriosnomos2,bardzoczęstesąwtekstach
antycznychdeklaracjeoichistnieniuwidentycznejformieodczasównajdaw-
niejszych.Ponieważjednakkategorianiezmiennościobyczajubyławoczach
starożytnegoGrekawartościowąmonetą,winteresieuczestnikówtejkulturyle-
żałomanipulowanienią(kategoriąniezmienności,atakże,jakokażesiępóźniej,
całąkulturą)wsposóbstosownydowłasnychpotrzeb.Metodologicznapopraw-
nośćwymagazatemzachowaniadystansuwobecprzekazówantycznychpisa-
rzy,którzytwierdzą,żecoś,coczynionowichczasach,byłozgodneztradycją3.
Stwierdzenie,żetradycjajestkonstruktemiżehistoriętworzysięnanowo
wkażdymteraźniejszymmomencie,jestzjednejstronynatylebanalne,że
właściwiewstydjeodnotowywać,zdrugiejjednakjegokonsekwencjesąnatyle
poważne,żetrudnosięznimpogodzić,bozdajesięonopodważaćsensnauk
historycznych.Jeślibowiemzałożyć,żedobadaniaprzeszłościprzystępujemy
poto,byzrozumieć,coukształtowałoświatwspółczesny,akonstruujemyją
2
Taknp.w:Vernant1998:11-12.
3
Odwołującsiędometaforyprawnej,możemypowiedzieć,żenikomuzpisarzy
starożytnychniebrakowałomotywudodokonaniafałszerstwa.Sourvinou-Inwood
regularniedomniemywaniewinnościpodejrzanych,cowstosunkudoludzidawno
zmarłych,którychnażadnąkaręskazaćniemożna,wydajesięniepotrzebnąostrożnością.
